معرفی داروی ضد سرطان دوستاکسل

دوستاکسل (Docetaxel) یکی از داروهای شیمی‌درمانی است که در درمان بسیاری از انواع سرطان‌ ها به کار می‌رود. این دارو از طریق مهار تقسیم سلولی و القای مرگ سلولی، اثرات ضد سرطانی خود را اعمال می‌کند.

• دسته بندی: بانک اطلاعات دارویی
• تاریخ انتشار: 1403/10/05
• زمان مطالعه: 7 دقیقه

دوستاکسل (Docetaxel) یکی از داروهای شیمی‌درمانی است که در درمان بسیاری از انواع سرطان‌ ها به کار می‌رود. این دارو از طریق مهار تقسیم سلولی و القای مرگ سلولی، اثرات ضد سرطانی خود را اعمال می‌کند.

در این مقاله با این دارو ، موارد مصرف و عواض جانبی آن بیشتر آشنا می شویم.

داروی دوستاکسل چیست؟

دوستاکسل یکی از داروهای مهم و پرکاربرد در درمان سرطان است که به خانواده داروهای تاکسان تعلق دارد. این دارو به طور عمده برای درمان انواع مختلفی از سرطان‌ها از جمله سرطان سینه، سرطان پروستات، سرطان ریه، سرطان سر و گردن و سرطان معده استفاده می‌شود. این دارو با نام تجاری Taxotere شناخته می‌شود و از سال 1995 توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) تأیید شده است.

مکانیسم عمل داروی دوستاکسل

این دارو یک داروی شیمی‌درمانی است که از گیاه سرخدار مشتق شده است. مکانیسم عمل این دارو به مهار تقسیم سلولی مربوط می‌شود. دوستاکسل با اتصال به میکروتوبول‌ها، پایداری بیش از حد آنها را افزایش می‌دهد و از تجزیه آنها جلوگیری می‌کند. این پایداری غیرطبیعی میکروتوبول‌ها باعث توقف تقسیم سلولی در مرحله متافاز می‌شود و در نهایت منجر به مرگ سلولی (آپوپتوز) می‌گردد.

موارد مصرف داروی دوستاکسل

دوستاکسل به عنوان یک داروی خط اول در درمان انواع مختلف سرطان‌ها استفاده می‌شود:

1. سرطان سینه: به ویژه در موارد پیشرفته یا متاستاتیک، معمولاً همراه با سایر داروهای شیمی‌درمانی مانند دوکسوروبیسین یا سیکلوفسفامید تجویز می‌شود.

2. سرطان پروستات: برای بیماران مبتلا به سرطان پروستات متاستاتیک مقاوم به هورمون‌درمانی، به همراه پردنیزون استفاده می‌شود.

3. سرطان ریه غیرکوچک (NSCLC):در مراحل پیشرفته یا متاستاتیک، اغلب با سیس‌پلاتین ترکیب می‌شود.

4. سرطان معده: در ترکیب با داروهایی مانند سیس‌پلاتین و فلورواوراسیل 5-FU برای بیماران با سرطان معده پیشرفته.

5. سرطان سر و گردن: به عنوان بخشی از شیمی‌درمانی ترکیبی برای درمان سرطان‌های پیشرفته ناحیه سر و گردن.

اشکال موجود داروی دوستاکسل

این دارو در اشکال و دوزهای مختلف در دسترس است و نحوه مصرف آن تحت نظارت پزشک انجام می‌شود.

1. ویال تزریقی (کنسانتره برای تزریق): معمولاً به صورت محلول غلیظ برای تهیه محلول تزریقی.

• 20 میلی‌گرم در 1 میلی‌لیتر

• 80 میلی‌گرم در 4 میلی‌لیتر

• 160 میلی‌گرم در 8 میلی‌لیتر

1. محلول آماده تزریق (در برخی موارد): به صورت پیش‌ساخته برای تزریق مستقیم.

2. پکیج ترکیبی: شامل یک ویال داروی دوستاکسل (کنسانتره) و یک ویال حلال مخصوص برای آماده‌سازی.

روش تجویز داروی دوستاکسل

دوستاکسل به صورت تزریق داخل وریدی و تحت نظارت پزشک متخصص تجویز می‌شود. دوز دارو بر اساس عوامل مختلفی مانند وزن و سطح بدن بیمار، وضعیت کلی سلامت، نوع سرطان، مرحله بیماری و پاسخ بیمار به درمان تعیین می‌شود. این دارو معمولاً هر 3 هفته یک بار به صورت یک چرخه درمانی استفاده می‌شود. برای کاهش عوارض جانبی همچون واکنش‌های آلرژیک یا احتباس مایعات، داروهای استروئیدی مانند دگزامتازون معمولاً از یک روز قبل از تزریق و به مدت چند روز مصرف می‌شوند.

نحوه مصرف

این دارو از طریق تزریق وریدی (IV infusion) و معمولاً با پمپ انفوزیون انجام می‌شود ، مدت زمان این تزریق حدود 1 ساعت می باشد. سیکل درمانی معمولاً هر 3 هفته یک‌بار است و بین هر دوز، وضعیت بیمار از نظر عملکرد کبد، تعداد گلبول‌های سفید و دیگر فاکتورها بررسی می‌شود.

محلول غلیظ دارو باید با حلال مخصوص یا سرم نرمال سالین رقیق شودئو تزریق باید توسط کادر درمان مجرب انجام گیرد.

عوارض جانبی داروی دوستاکسل

دوستاکسل مانند سایر داروهای شیمی‌درمانی عوارض جانبی مختلفی دارد که شدت آنها بسته به بیمار متفاوت است. شایع ترین این عوارض عبارتند از:

• کاهش تعداد گلبول‌های سفید (نوتروپنی)

• ریزش مو (آلوپسی)

• تهوع و استفراغ

• ضعف و خستگی

• اسهال

عوارض جدی و نادر:

• واکنش‌های حساسیتی شدید

• نوروپاتی محیطی (اختلال در عملکرد اعصاب محیطی)

• احتباس مایعات (ادم)

• تغییرات ناخن‌ها (تیره شدن یا شکنندگی)

• سمیت کبدی

• مشکلات قلبی

• عفونت‌های جدی ناشی از نوتروپنی

موارد منع مصرف داروی دوستاکسل

داروی دوستاکسل  یک داروی شیمی‌درمانی است که در برخی شرایط نباید استفاده شود:

• حساسیت به داروی دوستاکسل یا هر یک از ترکیبات آن (مانند پلی‌سوربات 80).

• کاهش شدید گلبول‌های سفید خون (نوتروپنی)

• بیماران مبتلا به نارسایی شدید کبد یا افزایش شدید آنزیم‌های کبدی نباید از این دارو استفاده کنند.

• مصرف این دارو در دوران بارداری ممنوع است زیرا احتمال می رود به جنین آسیب جدی برساند.

• دوستاکسل در دوران شیردهی منع مصرف دارد، زیرا می‌تواند به شیر مادر منتقل شود و به نوزاد آسیب برساند.

• اگر بیمار دچار عفونت فعال یا سیستمیک باشد، مصرف این دارو ممنوع است، زیرا نوتروپنی ناشی از دارو می‌تواند عفونت را تشدید کند.

• بیمارانی که نمی‌توانند از داروهای استروئیدی برای پیشگیری از عوارض (مانند دگزامتازون) استفاده کنند، ممکن است در معرض واکنش‌های حساسیتی شدید قرار بگیرند.

در شرایط زیر، مصرف باید با احتیاط زیاد و تحت نظر پزشک انجام شود:

• افراد بالای 65 سال (به دلیل افزایش خطر عوارض جانبی).

• بیماران با سابقه بیماری قلبی.

• بیماران با اختلالات خفیف یا متوسط کبدی.

• بیماران با سابقه یا خطر احتباس مایعات.

در صورت وجود هر یک از شرایط فوق، پزشک درمان جایگزین را پیشنهاد می دهد یا درمان با داروی دوستاکسل را به تعویق می اندازد.

تداخلات دارویی داروی دوستاکسل

دوستاکسل با برخی از داروهای دیگر تداخل دارد و این تداخلات می‌توانند اثرات درمانی دارو را کاهش دهند یا خطر عوارض جانبی را افزایش دهند. در ادامه، لیستی از تداخلات مهم دارویی این دارو آورده شده است:

مهارکننده‌های CYP3A4 افزایش دهنده سطح دارو:

• کلاریترومایسین

• اریترومایسین

• کتوکونازول

• ایتراکونازول

• ریتوناویر و سایر داروهای ضدویروسی HIV

القا‌کننده‌های CYP3A4 کاهش دهنده سطح دارو:

• ریفامپین

• فنوباربیتال

• کاربامازپین

• فنی‌توئین

• سنت‌جان ورت (گیاه علف چای)

داروهای سرکوب‌کننده مغز استخوان :

• سیکلوفسفامید

• سیس‌پلاتین

• کاربوپلاتین

داروهای مؤثر بر ایمنی:

• سیکلوسپورین

• تاکرولیموس

از دیگر تداخلات دارویی :

• داروهای ضد انعقاد خون مانند وارفارین

• داروهای ضد فشار خون

• مدرهای نگهدارنده پتاسیم یا دیگر مدرها

• واکسن‌های زنده

موارد احتیاط دارویی در مصرف همراه با دوستاکسل

• داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) :مانند ایبوپروفن و دیکلوفناک خطر خونریزی و سمیت گوارشی را افزایش می دهند.

• دیگر داروهای شیمی‌درمانی: تنظیم دوز ضروری است، زیرا مصرف ترکیبی می‌تواند سمیت کلی را افزایش دهد.

• داروهای کورتیکواستروئیدی: مانند دگزامتازون، که برای کاهش عوارض دوستاکسل استفاده می‌شود، باید تحت نظارت مصرف شود.

تحقیقات و آینده‌نگری

تحقیقات زیادی برای بهبود کارایی دوستاکسل و کاهش عوارض جانبی آن در حال انجام است. از جمله:

• ترکیب این دارو با داروهای هدفمند مانند مهارکننده‌های ایمنی (checkpoint inhibitors)

• بررسی استفاده از نانوذرات برای افزایش تحویل هدفمند دارو به سلول‌های سرطانی

دوستاکسل و بهبود کیفیت زندگی

یکی از مزایای مهم دوستاکسل تأثیر آن بر بهبود کیفیت زندگی بیماران سرطانی است. این دارو با کنترل رشد تومور و کاهش علائم مرتبط با سرطان، به بیماران کمک می‌کند تا زندگی روزمره خود را با درد و خستگی کمتر سپری کنند. همچنین، استفاده از دوستاکسل در مراحل اولیه درمان می‌تواند به افزایش نرخ بقا و کاهش نیاز به مداخلات تهاجمی‌تر منجر شود. مدیریت دقیق عوارض جانبی توسط تیم درمانی نقش مهمی در حفظ کیفیت زندگی بیماران دارد.

سؤالات متداول

آیا مصرف دوستاکسل دردناک است؟

تزریق دارو غالبا با احساس ناراحتی همراه است، اما معمولاً درد شدیدی ایجاد نمی‌کند.

آیا می‌توان دوستاکسل را در خانه تزریق کرد؟

خیر، این دارو باید تحت نظارت پزشک و در مراکز درمانی تزریق شود.

چه مدت طول می‌کشد تا اثرات دارو مشاهده شود؟

زمان مشاهده اثرات به نوع سرطان و پاسخ بیمار به درمان بستگی دارد.

دوستاکسل به عنوان یکی از داروهای پرکاربرد در شیمی‌درمانی، نقش مهمی در مدیریت سرطان‌های مختلف ایفا می‌کند، هرچند این دارو با عوارض جانبی همراه است، اما با مدیریت صحیح و نظارت دقیق می‌توان اثربخشی درمان را به حداکثر رسانده و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشید.