ورم پا: از بارداری تا نارسایی کبدی

ورم پا عارضه شایعی است که بیشتر افراد در طول زندگی خود آن را تجربه می‌کنند و در اکثر موارد هم بدون نیاز به مداخله پزشکی از بین می‌رود. اگر ورم پاشنه پا بعد از گذشت چند روز از بین نرود و شدیدتر شود، به احتمال زیاد نشانه یک بیماری است و باید تحت‌نظر پزشک برای درمان قرار گیرد. اگر می‌خواهید بدانید ورم پا نشانه چیست و در مواجه با آن چه باید کرد، تا انتهای این مقاله همراه ما باشید. در ادامه این مقاله از مجله سلامت پلاس به این سوال که ورم پا از چی میتونه باشه پاسخ خواهیم داد.

• دسته بندی: پیشگیری و درمان
• تاریخ انتشار: 1403/12/04
• زمان مطالعه: 8 دقیقه

ورم پا نشانه چیست؟

حتما تاکنون بعد از مشاهده ورم پاهایتان، برایتان این سوال پیش آمده که ورم پا از چیه. همان‌طور که می‌دانید پاها اندام‌های تحتانی بدن هستند و به علت تاثیر نیروی گرانش زمین، ادم و تورم آن‌ها بسیار رایج است. فشار نیروی گرانش می‌خواهد به جریان مایعاتی که درون بدن در گردش هستند، غلبه کند اما قلب و دریچه‌های لانه کبوتری درون سیاهرگ‌های پا تا حدود زیادی از این کار جلوگیری می‌کند. البته ورم پا از زانو به پایین تنها به دلیل نیروی گرانش ایجاد نمی‌شود و می‌تواند نشانه بیماری‌های مختلف باشد. در ادامه به بررسی مهم‌ترین دلایل مرتبط با ورم پا می‌پردازیم:

۱. ورم پا در بارداری

یکی از شایع‌ترین عوارض بارداری تورم پاها است که به دلیل تغییر در سطح هورمون‌ها، تجمع مایعات و افزایش فشار وارده بر عروق ایجاد می‌شود. به طور کلی ورم پا بعد از سزارین و تولد نوزاد بهبود می‌یابد. برای جلوگیری از تورم پا در بارداری رعایت نکات زیر موثر خواهد بود:‌

• پرهیز از ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت

• ‌پرهیز از خوابیدن زیاد

• اجتناب از بی‌تحرکی

• خنک‌نگهداشتن بدن

• انجام ورزش‌های دوره بارداری

• شناکردن

• بالانگهداشتن پاها در هنگام خواب

• مصرف مایعات کافی

• کاهش مصرف نمک

۲. ورم پا به دلیل ادم

ادم نوعی ورم است که در اثر انتقال مایعات اضافی به بخش‌هایی از بدن مثل پاها،‌ مچ پا و دست‌ها ایجاد می‌شود. ادم معمولا در شرایط زیر ایجاد می‌شود:

• قاعدگی

• بارداری

• اختلال عملکرد وریدها

• آسیب کلیوی

• نارسایی احتقانی قلب

۳. ورم پا در بیماران قلبی

یکی از علائم هشداردهنده در مشکلات قلبی،‌ تورم پاها است. زمانی که قلب پمپاژکردن خون را به درستی انجام ندهد، بخشی از خون درون اندام‌های تحتانی گیر می‌افتد. همچنین ناتوانی قلب باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به اندام‌های مختلف مثل پا می‌شود. این اندام‌ها در مواجهه با این مشکل،‌ مایعات را درون خود نگه می‌دارند و ورم پا اتفاق می‌افتد.  

۴. ورم پا به علت مشکل کلیه

کلیه‌ها مسئول تنظیم میزان مایعات در بدن هستند. در نتیجه اختلال در عملکرد کلیه‌ها در دفع ادرار می‌تواند منجر به تورم پاها شود.

۵. ورم پاها به علت دیابت

یکی از مهم‌ترین دلایلی که می‌تواند باعث ورم در پاها شود،‌ دیابت است که علائم زیر را به همراه دارد:

• افزایش وزن

• اختلال کلیوی

• آسیب به رگ‌ها

• عوارض مصرف داروها

• اختلال قلبی

۶. مصرف برخی داروها

داروهایی که باعث کاهش فشار خون می‌شوند،‌ باعث متورم‌شدن اندام‌های مختلف نظیر پاها می‌شوند. از جمله داروهایی که باعث تورم پاها می‌شوند عبارت‌اند از:

• داروهای دیابت

• داروهای کنترل فشار خون مثل آملودیپین

• داروهای ضد افسردگی مثل نورتریپتیلین

• داروهای ضد بارداری

• داروهای هورمونی

• داروهای ضد انعقادی غیراستروئیدی

• تستوسترون

• استروژن

• کورتیکواستروئیدها

 البته تورم پا در اثر مصرف داروهای بالا، به معنی قطع مصرف این داروها نیست. در صورتی که تورم پاها تنها به دلیل مصرف این داروها باشد، باید حتما با پزشک معالج خود در این باره مشورت کنید.

۷. نارسایی وریدی

دریچه‌های لانه کبوتری موجود در سیاهرگ‌های پا، دومین عامل موثر در مقابله با نیروی گرانش در برابر جریان خون هستند و از برگشت خون به سمت پاها جلوگیری می‌کنند. زمانی که این وریدها دچار اختلال شوند یا دریچه‌ها ضعیف شوند،‌ مقداری از خون به پاها بر می‌گردد و باعث متورم‌شدن پاها می‌شود.

۸. تغذیه نادرست

تغذیه نادرست از دیگر عواملی است که می‌تواند باعث تورم در پاها شود. خوردن بیش از اندازه فست‌فود، غذاهای شور،‌ غذاهای آماده و پرچرب به مرور زمان باعث احتباس مایعات در بدن و در نتیجه تورم آن می‌شود. رعایت رژیم غذایی سالم تاثیر مهمی روی کاهش تورم در پاها دارد.

۹. ضعف سیستم ایمنی

زمانی که سیستم ایمنی ضعیف باشد، هر واکنش کوچکی مثل پاسخ آلرژیک، عفونت یا سوختگی می‌تواند منجر به تورم پاها شود.

۱۰. ورم پا به دنبال ضربه شدید

گاهی‌اوقات ضربه شدید به بخش‌های مختلف پا، به بافت‌های درونی آن آسیب می‌زند و همین مساله باعث تجمع مایعات در بین‌ بافت‌ها و در نتیجه ورم پا می‌شود. به این ترتیب با درمان بخش آسیب‌دیده،‌ ورم در پاها نیز بهبود می‌یابد.

۱۱. انسداد سیستم لنفاوی

سیستم لنفاوی یکی از سیستم‌های کمکی بدن برای از بین‌بردن عفونت است. این سیستم شامل تعداد زیادی عروق و غدد لنفاوی است که در کل بدن گسترش یافته‌اند. زمانی که عروق لنفاوی به هر دلیلی مسدود شوند،‌ مایع لنفاوی درون اندام‌های مختلف از جمله پاها جمع می‌شود. به این حالت لنف ادم هم گفته می‌شود.

۱۲. نارسایی کبدی

نارسایی کبدی در عملکرد کبد اختلال ایجاد می‌کند و از این طریق باعث احتباس مایعات در بدن و اندام‌های مختلف به خصوص پاها می‌شود. در بیماری کبدی،‌ میزان تولید آلبومین کاهش می‌یابد و همین باعث افزایش نشت مایعات به درون فضای بین سلولی می‌شود.

۱۳. اختلال تیروئيدی

یکی از مشکلاتی که می‌تواند منجر به تورم پاها شود، اختلالات تیروئیدی شامل کم‌کاری و پرکاری تیروئید است. افرادی که درگیر اختلال تیروئید هستند، دست، پا و چشم‌هایی پف کرده دارند. اگر در کنار تورم پا علائم زیر نیز وجود داشته باشند، باید آزمایش‌های تکمیلی تیروئید انجام شود:

• احساس خواب‌آلودگی زیاد

• کسلی زودهنگام

• خشک‌شدن پوست

• افزایش یا کاهش وزن بی‌دلیل

• مشکلات خواب

۱۴. اختلال ریوی

برخی مشکلات ریوی نظیر اختلال انسداد مزمن ریوی، باعث تجمع مایعات در اندام‌های تحتانی مثل پاها می‌شوند. همچنین در این بیماری‌ها میزان اکسیژن خون کاهش می‌یابد و همین مساله باعث اختلال در عملکرد قلب در بازگرداندن خون از پاها و در نتیجه ادم آن‌ها می‌شود.

علت ورم پا در سالمندان چیست؟

تورم پا یکی از شایع‌ترین مشکلات دوره سالمندی است که اکثرا سالمندان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. ورم پا در سالمندان ممکن است در یک پا یا هر دو پا دیده شود و معمولا به دلایل زیر رخ می‌دهد:

• دیابت

• فشار خون

• بی‌تحرکی

• ایستادن طولانی‌مدت

• بیماری قلبی

• اختلال وریدی

• مصرف داروهای خاص

تورم پا در سالمندان با مشکلات زیر همراه است:

• بزرگ‌شدن پاها

• محدودیت حرکات مفاصل

• آسیب‌دیدن انگشتان

• بیرون‌زدن انگشت شست

• درد شدید پا

• نوروپاتی

عوارض تورم پاها

عدم پیگیری و درمان ورم پا می‌تواند با عوارض زیر همراه باشد:

• قرمزی و التهاب

• پف‌کردن شدید پاها

• افزایش ناگهانی وزن

• احساس گرما و داغی در پاها

• احساس درد ناگهانی

• احساس درد در قفسه سینه

• سرگیجه و ضعف

علت ورم پاها چگونه تشخیص داده می‌شود؟

همان‌طور که گفتیم ورم در پاها به دلایل مختلفی ممکن است ایجاد شود و تشخیص علت دقیق این عارضه به عهده پزشک است. برای تشخیص علت این عارضه می‌توانید به متخصص ارتوپدی یا متخصص بیماری‌های داخلی مراجعه کنید. معمولا پزشک با معاینه فیزیکی،‌ گرفتن شرح حال مریض و همچنین با استفاده از روش‌های زیر دلیل ایجاد تورم در پاها را تشخیص می‌دهد:

• آزمایش خون

• بررسی نوار قلب

• آزمایش ادرار

• عکس رادیوگرافی از پاها

درمان ورم پا چیست؟

تورم پا اگر خفیف باشد، معمولا بعد از گذشت چند روز به صورت خودبه‌خودی درمان می‌شود. برای موارد شدید تورم پا باید عامل اصلی ورم شناسایی و بعد درمان شود. برای مثال اگر ورم به دلیل مشکلات تیروئیدی باشد، مصرف داروی تیروئید باعث بهبود ورم در پاها می‌شود. همچنین در مواردی که ورم به دنبال ضربه یا جراحت اتفاق افتاده باشد،‌ درمان ناحیه آسیب‌دیده موثر خواهد بود. در کنار درمان اصلی مصرف داروهای مسکن بدون نسخه مثل ناپروکسن و ایبوپروفن به کنترل درد در پاها کمک می‌کند.

بهترین دارو برای ورم پاها چیست؟

استفاده از پماد و قرص از جمله روش‌های رایج درمان ورم پاها است. تشخیص بهترین قرص برای ورم پا و بهترین پماد برای ورم پا، تنها به عهده پزشک بوده و در مصرف آن‌ها نباید خودسرانه عمل کرد. قرص‌هایی چون فوروزماید از طریق افزایش دفع ادرار به کاهش ورم کمک می‌کنند. همچنین ترکیبات موجود در پمادهای موضعی، مایع میان‌بافتی را از سلول‌ها خارج می‌کنند و از این طریق باعث کاهش تورم در پاها می‌شوند.

درمان خانگی ورم پا

اولین اقدام درمانی برای تورم پاها، مراجعه به متخصص بیماری‌های داخلی است. در کنار مداخله پزشکی نیز می‌توان از روش‌های خانگی برای درمان سریع ورم پا استفاده کرد. درمان خانگی برای تورم پا شامل موارد زیر است:

• قراردادن پاها درون آب سرد

• قراردادن پاها درون محلول آب و نمک یا آب و جوش‌شیرین

• ماساژ پا با روغن گریپ‌فروت

• ورزش منظم

• کاهش وزن

• کاهش میزان مصرف سدیم، پتاسیم و منیزیم

روش‌های پیشگیری از تورم پاها

برای پیشگیری از تورم پاها باید دوره درمان بیماری‌هایی را که منجر به این عارضه می‌شوند، کامل کنید. همچنین راهکارهای زیر کمک‌کننده خواهد بود:

• هر روز حداقل ۳۰ دقیقه پیاده‌روی منظم داشته باشید.

• قبل از انجام ورزش‌های سنگین حتما بدن را گرم کنید.

• برای ورزش، دویدن و راه‌رفتن از کفش‌های مناسب و راحت استفاده کنید.

• اگر درگیر نارسایی وریدی یا انسداد سیستم لنفاوی هستید، از جوراب‌های مخصوصی که عروق را تسکین می‌دهند استفاده کنید.

• از مصرف زیاد فست‌فودها،‌ غذاهای آماده و شیرینی‌جات خودداری کنید.

• اگر در طول روز زیاد می‌ایستید یا زیاد می‌نشینید، هنگام برگشت به خانه پاها را با آب سرد بشویید و آن‌ها را برای مدتی بالا نگه دارید.

انواع مختلف ورم پا