وازلین، خواص و کاربردهای آن از نگاه طب سنتی

ژل پترولیوم یا پترولاتیوم که با نام وازلین شناخته می‌شود، از سال 1870 تا اکنون در تمام دنیا و تقریبا در همه خانه ها مورد استفاده قرار می گیرد. اما وازلین چیست و چه کاربردها و خواصی دارد؟

• دسته بندی: طب سنتی و اسلامی
• تاریخ انتشار: 1403/06/15
• زمان مطالعه: 17 دقیقه

ژل پترولیوم یا پترولاتیوم که با نام وازلین شناخته می‌شود، از سال 1870 تا اکنون در تمام دنیا و تقریبا در همه خانه ها مورد استفاده قرار می گیرد. اما وازلین چیست و چه کاربردها و خواصی دارد؟

وازلین Vaseline با فرمول شیمیایی C۲۵H۵۲ نام تجاری یک محصول پتروشیمی به نام ژله پترولیوم Petroleum jelly است.

وازلین موارد کاربرد زیادی بخصوص در طیف وسیعی از محصولات آرایشی و بهداشتی، از جمله کرم‌های پوست، انواع صابون، لوسیون‌ها، پاک‌کننده و دئودورانت‌ها دارد. کاشف وازلین یک شیمیدان آمریکایی به نام رابرت چسبرو Robert Chesebrough است.

مخترع وازلین متولد لندن از والدینی آمریکایی بود و پس از مدتی به نیویورک مهاجرت نمود. وی کار خود را به عنوان یک شیمیدان جهت جدا سازی روغن چراغ از روغن نهنگ در ایالات متحده آغاز کرد.

در سال ۱۸۵۹ در حالی که رابرت چسبرو شیمیدان ۲۲ ساله‌ از یک میدان نفتی در پنسیلوانیا بازدید می کرد، متوجه شد که کارگران از یک ژل که در ابزار آلات حفاری جمع می شود و باعث اختلال در کارشان می شود، شکایت دارند و جالب اینکه کارگران از این ژل برای التیام زخم و جراحات خود استفاده می کنند.

وی پس از مشاهده این موضوع، به مدت یک دهه بر روی تکمیل محصول مورد نظر خود کار کرد تا روغنی پاک، تصفیه شده و شگفت انگیز را به منظور استفاده در صنایع آرایشی و بهداشتی اختراع نماید.

کاشف وازلین رابرت چسبرو اعتقاد عجیبی به محصول خود داشت به طوری که تا پایان عمر، نه تنها برای مصرف خارجی از وازلین استفاده می کرد، بلکه هر روز یک قاشق وازلین می خورد. گفته می شود وی در دهه پنجم زندگی خود دچار نوعی بیماری تنفسی شد و به همین خاطر به پرستار شخصی خود دستور می دهد تا از سر تا پای او را با وازلین چرب کند که در نتیجه این بیماری بهبود یافت.

او در سال ۱۸۷۰ کمپانی خود با نام Chesebrough Manufacturing Company که یک کارخانه پیشرو در زمینه تولید محصولات بهداشتی و آرایشی است را تاسیس نمود. سپس روغن معجزه آسای خود را با نام تجاری وازلین راهی بازار کرد. مخترع وازلین در سن ۹۶ سالگی در خانه خود واقع در ایالت نیوجرسی در گذشت.

ترکیبات شیمیایی وازلین

همانطور که گفتیم فرمول شیمیایی وازلین C25H52 می باشد، اما فرمول کلی مواد هیدروکربنی به صورت C15H15N است. همانطور که از این فرمول شیمیایی مشخص می باشد ، زنجیره تقریبا سنگینی از هیدروکربن (کربن، هیدروژن و نیتروژن) در آن وجود دارد.

وازلین یک ترکیب هیدروکربنی است که از نفت خام جدا می شود. این ماده در ابتدا به صورت ژله ای لزج، بد بو و تیره رنگ است که هیچ شباهتی به وازلین بهداشتی که در موارد آرایشی و درمانی استفاده می شود ندارد.

اما با انجام چندین مرحله تصفیه بر روی آن، رفته رفته رنگ تیره و بوی بد آن حذف می شود. وازلینی که در بازار عرضه می شود در حقیقت ترکیبی از روغن پارافین، موم پارافین، لانولین، ویتامین E، واکس میکرو کریستالی و مواد معدنی می‌باشد.

وازلین در آب حل نمی شود، اما برای انحلال آن می توان از موادی نظیر دی‌ کلرومتان Dichloromethane ، کلروفرم Chloroform ، بنزن benzene ، دی اتیل اتر Diethyl ether ، کربن دی سولفید carbon disulfide و تربانتین Turpentine استفاده نمود.

وازلین اصل ماده‌ای نیمه جامد، سفید یا شیری رنگ، بدون بو و یا دارای رگه‌های ظریفی از بوی نفت است.

خواص وازلین

1. درمان بواسیر: وازلین با مدیریت فشار بر روی قسمت حساس مقعد و نرم کردن آن، می‌تواند آن را به مرور زمان بهود ببخشد. کافی است مقدار زیادی از وازلین را به مدت ۲۰ دقیقه در روز بر روی قسمت آسیب دیده و دارای هموروئید قرار دهید تا به مرور متوجه تأثیرات فوق‌العاده این ماده شفابخش شوید.

2. درمان بیماری روزاسه یا رزاشیا: روزاسه نوعی التهاب پوستی است که در اثر عوامل مختلف رخ می‌دهد. خواص انسدادی و محافظتی وازلین باعث بهبود این بیماری می‌شود.

3. کمک به سلامت پوست: درمان جوش‌های عفونی و سرسیاه، رفع چین و چروک صورت، کاهش التهاب پوست، بهبود اگزما و آکنه، کمرنگ کردن لکه‌های پوستی، درمان خشکی پوست و آب‌رسانی.

• در خصوص آبرسانی باید بگوییم که وازلین خاصیت حبس رطوبت پوست را دارد و خود آن مرطوب کننده نیست. وازلین با تشکیل یک لایه‌ی محافظ رطوبت بر روی پوست و پرکردن منافذ باز صورت، از هدر رفتن رطوبت پوست و خشکی بیش از حد پوست جلوگیری می‌کند، بدین ترتیب رطوبت پوست حفظ شده و تولید چربی توسط پوست کنترل شده و جوش جدیدی بر روی صورت بوجود نمی‌آید. آغشته شدن منافذ باز صورت به این ماده همچنین پوست را تغذیه نموده و از رشد باکتری‌ها جلوگیری می‌کند.

• ماسک وازلین و توت فرنگی: مقداری وازلین را با توت فرنگی و آب ترکیب کنید تا یک خمیر صافی به دست آید سپس به مدت ۱۰ دقیقه آن را به آرامی در حرکات دایره ای بر روی پوست صورت ماساژ دهید و بعد صورت خود را با آب گرم بشویید.

1. روشن شدن پوست آرنج و زانوها: برای داشتن زانو و آرنجی نرم، مقداری وازلین را به صورت روزانه بر روی این مناطق مالش دهید. بعد از گذشت مدتی تاثیر شگفت انگیز وازلین برای پوست را خواهید دید.

2. درمان تبخال: وازلین به جای خشک و دردناک کردن تبخال، یک لایه‌ی دفاعی آنتی باکتریال بر روی آن تشکیل داده و مانع عفونت بیشتر و افزایش طول مدت شکفتگی تبخال می‌گردد. برای استفاده از این ماده جهت درمان تبخال روزانه دو یا سه بار مقدار مناسبی از وازلین را بر روی قسمت‌های ملتهب پوست قرار دهید.

3. رفع خشکی بینی: برای برطرف کردن خشکی بینی (در اثر سرماخوردگی یا آلرژی) از وازلین استفاده کنید.

4. حجم دهنده لب: اگر دوست دارید لب‌هایی گوشتی و حجیم داشته باشد یکی از بهترین روش‌ها استفاده از ترفند و ماسک‌های خانگی برای این کار است. یک ماده‌ی حجم دهنده‌ی بسیار قوی دارچین است که استفاده مداوم آن صورت و لب‌هایتان را برجسته و گوشتی می‌کند. تنها مشکل استفاده از ماسک دارچین، سوزش ناشی از این ماده پس از استعمال آن است که خاصیت تسکین دهنده‌ی وازلین در ترکیب با آن، استفاده از این ماسک را آسان می‌کند. ترکیب مقداری پودر دارچین و وازلین می‌تواند یک حجم دهنده عالی برای لب‌های شما باشد. قرار دادن این ماسک به مدت ۱۰ دقیقه و تکرار دو بار در هفته آن تأثیرات بی‌نظیری در افزایش حجم لب شما خواهد داشت.

5. درمان چروک زیر چشم و پیشانی: استفاده مداوم و روزانه از وازلین با رطوبت‌رسانی، تغذیه و نرم کردن پوست، به جوانسازی آن کمک کرده و چین و چروک‌های سطحی و ریز را نیز محو می‌نماید.

• قسمت‌های مورد نظر را روزانه دو بار به وازلین آغشته کرده و به‌صورت دورانی ماساژ دهید. ماساژ آهسته‌ی پوست، خون رسانی به بافت‌های سطحی پوست را افزایش می‌دهد، درنتیجه مقدار اکسیژن و مواد مغذی بیشتری به سلول‌ها رسیده و کلاژن سازی توسط این سلول‌ها بیشتر می‌شود. نتیجه‌ی نهایی این کار ایجاد پوستی صاف، پرآب و خوش آب و رنگ با کاهش چشمگیر چروک‌های پیشانی و زیر چشم خواهد بود.

• روش دیگر اینکه هر شب قبل از خواب پوست را خوب بشویید و خشک کنید، سپس مقداری روغن وازلین را با عسل و سفیده تخم مرغ ترکیب کنید و بر روی پوست صورت و دور چشم بمالید و خوب ماساژ دهید، بگذارید ۲۰ دقیقه بماند و بعد با آب سرد بشویید.

1. تقویت مو و کمک به سلامت پوست سر: وازلین در تقویت مو و جلوگیری از ریزش و صدمه ترمیم موهای آسیب دیده نقش به سزایی دارد.

• درمان خشکی موها: یکی از علت‌های اصلی آسیب دیدن ساقه‌ی مو و ایجاد موخوره، خشکی بیش از حد مو است. استفاده هفتگی از میزان کمی وازلین بر روی مو می‌تواند این رطوبت را برای موها به ارمغان آورده و از آسیب بیشتر آن‌ها جلوگیری نماید.

• نرم کننده مو: وازلین می تواند به عنوان یک نرم کننده طبیعی مو عمل کند.

• تامین مواد معدنی مورد نیاز موها: وازلین نه‌ تنها با کاهش اصطکاک میان تارهای مو از آسیب بیشتر جلوگیری می‌کند، بلکه با سرشار بودن از مواد معدنی، موها را تقویت و تغذیه می‌نماید. وازلین را هفته‌ای یک بار به مدت چند ساعت روی ساقه و ریشه موها ماساژ دهید تا رشد آن‌ها بیشتر شده و آسیب‌های احتمالی، احیا گردد.

• درمان موخوره: اگر موخوره دارید مقداری وازلین را با آب ترکیب کنید و آن را بر روی نوک موها بمالید و بگذارید یک شب بماند و روز بعد با آب و شامپو بشویید تا موخوره را درمان کند.

• درمان شپش: وازلین برای درمان شپش سر بسیار مفید است. یک لایه ضخیم روغن وازلین را بر روی موها و پوست سر بمالید و خوب ماساژ دهید و سپس با آب و شامپو خوب بشویید.

• درمان شوره سر: وازلین را می توان برای درمان شوره سر هم به کار برد. مقدار را بر روی پوست سر و موهای خود بمالید، بگذارید ۱۵ دقیقه بماند و سپس با آب و شامپو بشویید.

• ماسک وازلین و سفیده تخم مرغ برای مو: ۱ قاشق سوپخوری وازلین آب شده را با یک سفیده تخم مرغ مخلوط کنید و بر روی موهای خود بمالید، بگذارید ۲۰ دقیقه بماند و سپس با آب و شامپو بشویید.

1. درمان سوختگی ها و عرق سوز شدن: وازلین برای تسکین و درمان عرق سوز شدن بدن، زخم بستر و آسیب‌های پوستی که در آن‌ها امکان خروج خون و ترشحات از پوست وجود ندارد، بسیار کاربردی است. این محصول به دلیل داشت چربی بالا اصطکاک پوست را کاهش داده و به درمان سریع‌تر محل آسیب دیده کمک می‌کند. وازلین را برای تسکین آسیب‌های پوستی دارای عفونت،خونریزی و ترشحات استفاده نکنید.

2. لایه برداری صورت: با ترکیب کردن قهوه، قند(شکر)، نمک دریایی یا پودر نعناع با مقداری وازلین می توانید یک اسکراپ خانگی بسازید. استفاده یک بار در هفته از اسکراپ پوست شما را از شر جوش‌های سرسیاه، کدر شدن و چربی زیاد نجات بدهد.

3. درمان ترک پا: برای از بین بردن ترک‌های ناحیه‌ی پاشنه، زانو و آرنج ابتدا قسمت‌های مورد نظر را به مدت ۲۰ دقیقه در آب و صابون قرار دهید. پس از نرم شدن پوست، به‌وسیله یک اسکراپ یا سنگ پا، پوست‌های اضافه را از بین برده و مرطوب کننده را بر روی آن ماساژ دهید. در قدم آخر قسمت مورد نظر را به وازلین آغشته کرده و آن را بپوشانید. خواص نرم کننده و تغذیه کننده وازلین به ساخته شدن لایه‌های سلولی جدید و شاداب کمک می‌کند.

4. پرپشت کردن ابرو: مقداری از وازلین را با یک براش کوچک بر روی ابرو و مژه‌های خود شانه کنید و پس از چند ساعت شستشو دهید. استفاده مداوم از این محصول ابرو و مژه را تقویت کرده و از ریزش آن جلوگیری می‌کند. شایان ذکر است که وازلین یک درمان طبیعی برای رفع شوره‌ی مژه و ابرو نیز می‌باشد.

5. تقویت مژه: وازلین باعث تقویت و رشد سریع مژه ها می شود. هر شب تا دو هفته قبل از خواب مقداری روغن وازلین را بر روی مژه ها خود بمالید تا مژه های شما تقویت شده و سریع تر رشد کنند، این کار همچنین باعث می شود ظاهری حجیم و پرپشت به مژه ها بدهد.

6. رفع چروک و ترک خوردگی شکم در بارداری: وازلین پوست را نرم می‌کند و ترک خوردگی پوست در اثر بارداری با استفاده مداوم از آن از بین می رود. در دوران بارداری، هر شب قبل از خواب مقداری وازلین را بر روی شکم خود ماساژ دهید تا ترک‌های کمتری روی پوست به وجود آید.

7. درمان سیاهی دور چشم: چند قطره آب لیموترش را با وازلین مخلوط کنید و به آرامی به ناحیه زیر چشم بمالید، بگذارید ۱ ساعت بماند و سپس با آب سرد بشویید.

8. درمان ترک لب : مقداری وازلین را بر روی لب ها بمالید تا ترک و خشکی لب را درمان کند و رنگ لب ها صورتی شود. همچنین می توانید از ماسک وازلین و شکر نیز استفاده کنید. وازلین را با شکر ترکیب کنید و بر روی لب ها بمالید، این ترکیب سلول های پوست مرده بر روی لب را از بین می برد و لب ها را نرم و صورتی می کند.

9. درمان سوختگی پوست نوزاد: وازلین برای درمان سوختگی پوست نوزاد ناشی از پوشک بچه مفید می باشد. پوست نوزاد را خوب بشویید و خشک کنید، یک لایه روغن وازلین بر روی آن بمالید و بگذارید بماند تا به رطوبت رسانی به پوست بهبود آن را تسریع کند.

10. تقویت ناخن: وازلین برای تقویت و افزایش رشد ناخن ها هم مفید می باشد. مقداری روغن وازلین را بر روی ناخن ها بمالید و ماساژ دهید تا هم ناخن ها را تقویت کند و هم رنگ آن ها را صورتی کند.

11. مناسب برای بعد از شیو دست و پاها: پیش از اینکه دست و پاهای خود را اصلاح کنید، مقداری وازلین را در فریزر قرار داده و بعد از اصلاح آن را به بر روی پوست اصلاح شده بمالید. این کار می تواند تسکین دهنده، خنک کننده و مرطوب کننده باشد.

12. درمان سرمازدگی پوست صورت: استفاده از مقداری وازلین می تواند باعث بهبود سوزش ناشی از سرمازدگی پوست صورت شود.

13. پایین آوردن تب: یکی از روش های پایین آوردن تب این است که وازلین را برای ۵ دقیقه در فریزر قرار دهید. سپس مقداری از آن را بر روی پیشانی فردی که دچار تب شده قرار دهید.

14. چاق شدن صورت با ماسک وازلین سیب زمینی: یک نصفه سیب زمینی متوسط را رنده کنید. وازلین را به آن بیفزایید و آن را به صورت یکدست درآورید. ماسک را به مدت ۱۵ دقیقه در هنگام شب بر روی پوست خود بگذارید و سپس با آب ولرم آبکشی کنید.

کاربردهای وازلین

1. پاک کردن آرایش: روغن وازلین یک راه موثر برای پاک کردن آرایش صورت و آرایش چشم می باشد. با استفاده از پد پنبه ای مقداری وازلین را بر روی چشم بمالید تا آرایش پاک شود و سپس با آب بشویید. دقت داشته باشید که وازلین به داخل چشم نرود.

2. بیرون آوردن زیور آلات تنگ: کمی از وازلین را به گوشواره بزنید بدون درد سر می توانید آن را خارج کنید . همچنین می توانید برای دستبند و یا حلقه تنگ هم استفاده کنید.

3. درخشان کردن کیف ها، لباس ها و کفش های چرمی: اگر کیف، کفش یا لباس هایتان کهنه و رنگ پریده شده، آن را با وازلین نو کنید.

4. روان کننده لولا و کشوها: اگر لولای در سفت شده است یا صدا می دهد یا کشوها به سختی حرکت می کنند، کمی وازلین بزنید تا روان حرکت کند.

5. باز کردن قفل ها: اگر قفلی را برای مدت طولانی استفاده نکردید اول به آن وازلین بزنید بعدا کلید داخلش قرار دهید تا روان شود.

6. مراقبت از پاشنه پا: اگر پوست پاشنه پا خشک و ترک خورده، آن را با وازلین ماساژ داده تا نرم شود.

7. جلوگیری از زنگ زدن تیغه‌های تیغ اصلاح (ژیلت): بعد از هربار اصلاح، فواصل مابین تیغه‌های تیغ اصلاح را با لایه‌ای نازک از وازلین چرب کنید. با اینکار تیغ اصلاح شما نو می‌ماند. برای جلوگیری از زنگ زدن تیغه، قبل از انجام اینکار مطمئن شوید که تیغ کاملا خشک شده است.

8. استفاده هنگام رنگ کردن مو: قبل از این که شروع به رنگ کردن موهای خود و یا دیگران کنید، حتما قسمت های نزدیک به مو را به وازلین آغشته کنید. این کار باعث می شود تا لکه های رنگ روی پوست تان باقی نماند و پوست تان رنگی نشود.

9. کندن آدامس چسبیده به مو: جدا کردن آدامس چسبیده به مو یکی از بهترین کاربردهای وازلین است . تنها کاری که باید انجام دهید این است که وازلین را به آرامی روی آدامس و موی چسبیده به آدامس بمالید، و آن قدر به این کار ادامه دهید تا آدامس از روی مو جدا شود.

10. بالا بردن ماندگاری بوی عطر: استفاده از وازلین به عنوان زیرساز عطر کمک می‌کند ماندگاری بوی عطر بیشتر شود. قبل از آنکه عطر بزنید، مقداری وازلین روی پوست نواحی نبض دار بمالید تا ماندگاری بوی عطر شما بیشتر شود. نواحی نبض دار، مناطق گرمی هستند که به پخش بوی عطر در سراسر بدن کمک می‌کنند. مچ دست‌ها، قسمت داخلی آرنج، پشت زانوها، گردن و موها نقاطی هستند که مناسب عطر زدن هستند.

11. رفع خراش های روی وسایل چوبی: ساییدگی های وسایل چوبی را به راحتی مخفی نمایید. مقدار مشخصی وازلین را به ساییدگی ها و خراش های وسایل چوبی بمالید و بگذارید ۲۴ ساعت باقی بماند. سپس آن را پاک کرده و پولیش بزنید.

12. پاک کردن اشک های شمع از روی وسایل چوبی: اگر قطرات ذوب شده شمع روی میز چوبی ریخته است، مقداری وازلین بر روی آن بریزید و پس از مدتی با حوله یا دستمال کاغذی آن را پاک کنید.

13. کمک به لاک زدن: قبل از لاک زدن، برای جلوگیری از رنگی شدن پوست، دور ناخن‌ها را با مقداری وازلین چرب کنید.

14. جلوگیری از چسبیدن درب شیشه‌ی لاک: دهانه‌ی شیشه‌ی لاک و زیر درب آن را با مقدار وازلین چرب کنید تا تجمع لاک مانع باز شدن درب آن نشود. با اینکار لاک شما تا ابد تازه می‌ماند. یا حداقل درب آن گیر نمی‌کند.

15. جلوگیری از چسبیدن سرپیچ به لامپ: اگر پیش از بستن لامپ به سرپیچ، مقدار کمی وازلین به بخش پیچی فلزی آن بمالید ، باز کردن آن در آینده بسیار راحت و روانتر خواهد شد.

16. از بین برنده‌ی لکه‌های آرایشی از روی لباس و پارچه: می‌توانید برای پاک کردن لکه‌های آرایشی از روی لباس، بالش، پتو و ملحفه از یک لیف مرطوب آغشته به وازلین استفاده کنید. بعد از لکه زدایی، برای اطمینان از تمیز شدن کامل، پارچه یا لباس مورد نظر را داخل ماشین لباس شویی بشویید.

پیشگیری از تاول: وازلین می تواند در پیشگیری و درمان تاول به پوست شما کمک کند. وقتی کفش نو می خرید و پای شما را اذیت می کند یا قبل از پیاده روی های طولانی و ورزش های هوازی، مقداری وازلین به انگشتان، پاشنه و پشت پای خود بمالید تا از ایجاد تاول جلوگیری کنید.

عوارض و موارد منع مصرف وازلین

• از آن جهت که وازلین یکی از مشتقات نفت است، احتمال دارد که باعث بروز آلرژی در برخی افراد شود.

• ترجیحا از روغن وازلین برای کودکان و افراد مبتلا به بیماری‌های تنفسی استفاده نکنید. زیرا استنشاق بوی روغن وازلین باعث ایجاد پنومونی آسپیراسیون (بیماری ریوی، ذات الریه) می‌شود.

• درست است که وازلین فواید زیادی دارد، اما فقط برای مصارف خارجی مناسب است. از خوردن یا مصرف داخلی وازلین خودداری کنید. اسهال و بیماری‌های مختلف معده از عوارض مصرف خوراکی وازلین به صورت اشتباه است.

• قبل از استفاده از وازلین، حتما پوست خو را تمیز نمایید، زیرا، استفاده از وازلین بر روی پوست آلوده باعث گیر افتادن گرد و غبار بر روی پوست می‌شود.

• هرگز از وازلین به عنوان نرم کننده‌ی واژن یا برای مقاربت جنسی استفاده نکنید زیرا احتمال ابتلا به واژینوز باکتریال را دارد.

وازلین موارد کاربرد زیادی بخصوص در طیف وسیعی از محصولات آرایشی و بهداشتی، از جمله کرم‌های پوست، انواع صابون، لوسیون‌ها، پاک‌کننده و دئودورانت‌ها دارد. کاشف وازلین یک شیمیدان آمریکایی به نام رابرت چسبرو Robert Chesebrough است.