عوامل موثر بر پوکی استخوان در زنان و مردان

عوامل موثر بر پوکی استخوان در زنان و مردان: پوکی استخوان یا استئوپروز جدی‌ترین بیماری سیستماتیک اسکلتی است که در اثر کاهش بافت متراکم استخوان و در نتیجه ترک خوردن و شکستن استخوان رخ می‌دهد.

• دسته بندی: پیشگیری و درمان
• تاریخ انتشار: 1403/06/18
• زمان مطالعه: 13 دقیقه

عوامل موثر بر پوکی استخوان در زنان و مردان: پوکی استخوان یا استئوپروز جدی‌ترین بیماری سیستماتیک اسکلتی است که در اثر کاهش بافت متراکم استخوان و در نتیجه ترک خوردن و شکستن استخوان رخ می‌دهد.

پوکی استخوان هم در کودکان و هم در جوانان و میانسالان و سالمندان ممکن است اتفاق بیفتد و ربطی به سن و سال ندارد اما احتمال بروز آن در زنان و سالمندان بیشتر است. علائم پوکی استخوان به خاطر کاهش تراکم استخوان در هر استخوانی از بدن ممکن است اتفاق بیفتد و باعث شکستگی استخوان شود.

البته این شکستگی یک شبه اتفاق نمی‌افتد، پوکی استخوان به تدریج و در طول زمان پیشرفت می‌کند و تا زمانی که شکستگی استخوان رخ ندهد معمولا هیچ نشانه‌ای ندارد. بیشترین احتمال پوکی و در نتیجه شکستگی استخوان در ناحیه لگن، باسن ستون فقرات، مچ دست و دنده‌ها اتفاق می‌افتد.

در این مقاله از سایت پزشکی سلامت پلاس به شما می‌گوییم که عوامل موثر بر پوکی استخوان در زنان و مردان چه چیزهایی هستند، چطور از پوکی استخوان پیشگیری کنیم، چطور آن را تشخیص دهیم و درمان کنیم و آیا درمان پوکی استخوان با تغذیه ممکن است یا خیر.

تشخیص پوکی استخوان با شناخت علائم اولیه این بیماری

می‌دانستید افراد مبتلا به پوکی استخوان در ضمن انجام کارهای روزمره مانند ایستادن یا راه رفتن ، در معرض خطر بالای شکستگی استخوان قرار دارند؟ در حال حاضر بیش از ۵۳ میلیون نفر در ایالات متحده یا پوکی استخوان دارند یا در معرض خطر ابتلا به آن هستند. اما تشخیص زودهنگام پوکی استخوان با شناخت علائم این بیماری می‌تواند راهی برای درمان سریع پوکی استخوان مزمن یا حاد و شدید باشد یا سبب پیشگیری از آن شود. مراحل اولیه پوکی استخوان علامتی ندارد یا علائم هشدار دهنده‌ای ایجاد نمی‌کند.

در اکثر موارد، افراد مبتلا به پوکی استخوان نمی‌دانند که به این بیماری دچار هستید تا زمانی که دچار شکستگی استخوان شوند. اما علائم پوکی استخوان چیست؟ پوکی استخوان تا سال‌ها ممکن است در بدن وجود داشته باشد اما هیچ علامتی نداشته باشد. اما مهم‌ترین علامت پوکی استخوان درد است که این درد هم زمانی بروز پیدا می‌کند که استخوانی در بدن در اثر پوکی و تحلیل رفتن شکسته شود.

این شکستگی لزوما در اثر ضربه اتفاق نمی‌افتد و ممکن است فرد در هنگام راه رفتن معمولی یا خم شدن برای برداشتن وسیله‌ای یا چرخش ناگهانی دچار شکستگی استخوان شود که در اثر درد متوجه این مسئله خواهد شد. پس پوکی استخوان درد دارد. برخی از علائم اولیه پوکی استخوان عبارتند از:

1. تحلیل رفتن و ضعیف شدن لثه‌ها

2. کاهش قدرت چنگ زدن با دست

3. ناخن های ضعیف و شکننده

حتی اگر هیچ کدام از این علائم را ندارید اما سابقه خانوادگی پوکی استخوان را دارید، صحبت با پزشک می‌تواند به شما در ارزیابی خطر و این‌که آیا باید نگران پوکی استخوان باشید یا نه کمک خواهد کرد.

علائم پوکی استخوان شدید را بشناسید

بدون درمان مناسب در مراحل اولیه بیماری بدون درمان مناسب، پوکی استخوان می‌تواند بدتر شود و تبدیل به یک بیماری حاد و شدید شود. در واقع هرچه تراکم استخوان‌ها کمتر و استخوان‌ها نازک‌تر و ضعیف‌تر شوند ، خطر شکستگی بیشتر می‌شود.

علائم پوکی استخوان شدید می تواند شامل شکستگی در اثر سقوط یا حتی در اثر عطسه یا سرفه شدید باشد. علائم دیگر پوکی استخوان شدید می‌تواند از درد کمر یا گردن تا تحلیل رفتن قد متغیر باشد. درد کمر یا گردن یا تحلیل رفتن و کوتاه شدن قد می‌تواند در اثر شکستگی فشاری ایجاد شود. این یک نوع شکستگی در یکی از مهره‌های گردن یا ستون فقرات شماست. یعنی استخوان در این قسمت آنقدر ضعیف است که تحت یک فشار عادی در ستون فقرات شما می‌شکند.

اگر در اثر پوکی استخوان دچار شکستگی شدید مدت و طول درمان و بهبودی شما بستگی به عوامل زیادی دارد. این موارد شامل محل شکستگی ، شدت آن و همچنین سن و سابقه سلامتی شما است.

چه بیماری‌هایی در بدن باعث پوکی استخوان می‌شوند؟

دلایل احتمالی پوکی استخوان ممکن است ابتلا به برخی بیماری‌های دیگر مثل پرکاری تیروئید یا مصرف داروهای خاص باشد. برخی از این داروها مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا تزریقی مانند پردنیزون یا کورتیزون، داروهای ضد تشنج، آنتی اسیدها و … است.

چه عواملی ریسک ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهند؟

سن

در حقیقت بزرگ‌ترین عامل ابتلا به پوکی استخوان بالا رفتن سن است. در سال‌های کودکی، نوجوانی و جوانی بدن شما استخوان‌های قدیمی را تجزیه می‌کند و استخوان جدید رشد می‌کند. با این حال با ورود به دهه ۳۰ زندگی در صورت شکستگی استخوان این اتفاق سریع‌تر از آن‌که بدن قادر به جایگزینی باشد می‌افتد. این مسئله منجر به تولید استخوانی می‌شود که کمتر متراکم و بیشتر شکننده‌ است و بنابراین استخوان از این سن به بعد بیشتر در معرض شکستگی است.

یائسگی

یائسگی یکی دیگر از عوامل اصلی ابتلا به پوکی استخوان است که در زنان در سنین ۴۵ تا ۵۵ سال رخ می‌دهد. به دلیل تغییر در سطح هورمون‌های مرتبط با آن‌، یائسگی می‌تواند باعث شود بدن زن حتی سریعتر از قبل تحلیل برود.

در این سن مردان هم دچار تحلیل تراکم استخوان‌ها می‌شوند اما سرعت آن نسبت به این پروسه در زنان کندتر است. با این حال، با رسیدن به سن ۶۵ تا ۷۰ سالگی، بدن زنان و مردان معمولاً با همان سرعت تحلیل می‌رود.

سایر عوامل خطرناک موثر بر پوکی استخوان عبارتند از:

• زن بودن (زنان چهار برابر مردان در خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند)

• از نژاد قفقازی یا آسیایی بودن

• سابقه خانوادگی پوکی استخوان

• تغذیه ضعیف و بد

• عدم تحرک جسمی

• سیگار کشیدن

• وزن کم بدن

• قالب و ساختار کوچک اسکلت بدن و ریز نقش بودن

شما می‌توانید برخی از این عوامل خطرزا برای پوکی استخوان، مانند تغذیه نامناسب و عدم تحرک را کنترل کنید. به عنوان مثال ، شما می‌توانید رژیم غذایی خود را بهبود بخشید چون درمان پوکی استخوان با تغذیه خوب و سالم امکان‌پذیر است. شروع یک برنامه ورزشی هم می‌تواند به سلامتی استخوان شما کمک کند. با این حال، شما نمی‌توانید سایر عوامل خطرساز مانند سن یا جنسیت خود را کنترل کنید. اگر وزن بدن‌تان کم است و دوست دارید به تناسب اندام برسید تا از ابتلا به بسیاری از بیماری‌های پیشگیری کنید حتما برای اطلاعات بیشتر اینجا کلیک کنید.

پوکی استخوان به خاطر پیری و سالخوردگی

پوکی استخوان به خاطر پیری و سالمندی که به پوکی استخوان سالخوردگی هم مشهور است ناشی از پیری و بالا رفتن سن است. یعنی در واقع حتی اگر سایر احتمالات ثانویه مثل جنسیت یا سیگار کشیدن و وزن بالا حذف شوند باز هم پیری و بالا رفتن سن می‌تواند عامل پوکی استخوان باشد. همان‌طور که گفتیم، بالا رفتن سن یکی از اصلی‌ترین خطرات ابتلا به پوکی استخوان است. در صورت عدم تلاش صحیح پیشگیری یا درمان، تجزیه هر چه بیشتر استخوان بدن شما می‌تواند منجر به ضعف استخوان‌ها و پوکی استخوان شود. طبق آمارهای جهانی بنیاد بین المللی پوکی استخوان، حدود یک دهم از زنان ۶۰ ساله مبتلا به پوکی استخوان هستند در حالی که دو پنجم از زنان ۸۰ ساله مبتلا به این بیماری هستند.

تست سنجش تراکم استخوان برای تشخیص پوکی استخوان چیست؟

برای بررسی پوکی استخوان، پزشک تاریخچه پزشکی و خانوادگی شما را مرور کرده و معاینه جسمی را انجام می‌دهد. همچنین ممکن است آزمایش خون و ادرار هم لازم باشد تا شرایطی که ممکن است باعث از بین رفتن استخوان شود توسط پزشک بررسی شود.

اگر پزشک فکر کند که شما ممکن است پوکی استخوان داشته باشید یا در معرض خطر ابتلا به آن باشید، احتمالاً تست سنجش تراکم استخوان را پیشنهاد می‌کند.

این تست سنجش تراکم استخوانی با اشعه ایکس، جذب دوگانه انرژی ایکس ((DEXA، یا سی تی اسکن مخصوص برای اندازه میزان تراکم استخوان در لگن یا ستون فقرات انجام می گیرد. از اشعه X برای اندازه گیری چگالی استخوان ها در مچ، باسن یا ستون فقرات استفاده می‌شود. چون این سه منطقه بیشتر از سایر نقاط بدن در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند. این آزمایش بدون درد می‌تواند ۱۰ تا ۳۰ دقیقه طول بکشد.

چگونه پوکی استخوان را درمان کنیم؟

درمان قطعی پوکی استخوان ممکن است؟ اگر آزمایش شما نشان دهد که پوکی استخوان دارید، پزشک برای ایجاد یک برنامه درمانی با شما همکاری خواهد کرد. پزشک شما به احتمال زیاد داروها و همچنین تغییر شیوه زندگی را تجویز خواهد کرد و درمان پوکی استخوان با تغذیه را هم توصیه می‌کند. برای مثال یکی از خواص ماست تاثیر آن بر پیشگیری از پوکی استخوان است. این تغییرات سبک زندگی می تواند شامل افزایش میزان کلسیم و ویتامین D و همچنین ورزش مناسب باشد.

واقعیت این است که هیچ درمانی برای پوکی استخوان وجود ندارد، اما درمان مناسب می‌تواند به محافظت و تقویت استخوان‌های شما کمک کند. این روش‌های درمانی می‌توانند به کند شدن روند شکست استخوان به دلیل پوکی استخوان در بدن شما کمک کنند و برخی از درمان‌ها حتی می توانند باعث رشد استخوان جدید شوند.

درمان پوکی استخوان با دارو

رایج ترین داروهای مورد استفاده در درمان پوکی استخوان، بیس‌فسفونات‌ها نامیده می‌شوند. از بیس‌فسفونات‌ها برای پیشگیری از بین رفتن توده استخوانی استفاده می‌شود. این داروها ممکن است به صورت خوراکی یا با تزریق به صورت آمپول برای درمان پوکی استخوان مصرف شوند. این داروها شامل موارد زیر هستند:

آلندرونات (Fosamax)

ایبندرونیت (Boniva)

رزیدرونات (اکتونل)

زولدرونیک اسید (Reclast)

سایر داروها ممکن است برای جلوگیری از ریزش استخوان یا تحریک رشد استخوان استفاده شوند. این داروها شامل موارد زیر هستند:

تستوسترون

در مردان، تستوسترون درمانی ممکن است به افزایش تراکم استخوان کمک کند.

هورمون درمانی

برای خانم ها، استروژن مورد استفاده در دوران یائسگی و بعد از آن میتواند به کاهش تراکم استخوان کمک کند. متأسفانه  استروژن درمانی نیز با افزایش خطر لخته شدن خون، بیماری قلبی و انواع خاصی از سرطان همراه بوده است.

رالوکسیفن (اوویستا)

مشخص شده است که این دارو فواید استروژن را بدون بسیاری از خطرات آن فراهم می‌کند، اگرچه هنوز خطر افزایش لخته شدن خون وجود دارد.

دنوزوماب (پرولیا)

این داروی درمان پوکی استخوان به صورت آمپول و با تزریق تجویز می‌شود و حتی می تواند امیدوار کننده‌تر از بیس‌فسفونات‌ها در کاهش ریزش و تراکم استخوان باشد.

تریپاراتید (فورتو)

این دارو هم به صورت آمپول استفاده می‌شود و رشد استخوان را تحریک می‌کند.

درمان‌های طبیعی پوکی استخوان در طب سنتی

از آن‌جایی که داروهای پوکی استخوان می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند شاید ترجیح بدهید به جای داروهای شیمیایی، درمان‌های دیگری را امتحان کنید.

چندین مکمل مانند شبدر قرمز، سویا و کوهوش سیاه ممکن است برای تقویت سلامت استخوان ها استفاده شود. اما قبل از استفاده از این مکمل ها حتما با پزشک یا داروساز خود صحبت کنید. دلیل این امر به خاطر موارد زیر است:

هنوز مطالعات کمی در مورد تاثیر استفاده از این مکمل‌ها برای درمان پوکی استخوان صورت گرفته است. در نتیجه نمی‌توان تاثیر این مکمل‌ها را اثبات کرد.

این مکمل‌ها می‌توانند عوارض جانبی ایجاد کنند و همچنین با داروهایی که مصرف می‌کنید تداخل ایجاد کنند. شما حتما باید مطمئن شوید که چه عوارض جانبی ممکن است رخ دهد. در مجموع برخی از افراد با درمان‌های طبیعی نتایج خوبی را گزارش کرده‌اند. به طور کلی عوامل موثر بر پوکی استخوان و منابع تغذیه‌ای دارای کلسیم و فسفر در پیشگیری و کند کردن روند پوکی استخوان بسیار موثرند. درمان پوکی استخوان با تغذیه یک روش موثر برای پیشگیری و کند کردن این روند است.

پیشگیری و درمان پوکی استخوان با تغذیه

علاوه بر برنامه درمانی شما زیر نظر پزشک، درمان پوکی استخوان با تغذیه درست و اصولی باید بسیار جدی گرفته شود. یک رژیم غذایی مناسب می‌تواند به تقویت استخوان‌های شما کمک کند. برای سالم نگه داشتن استخوان‌ها، باید مواد غذایی خاصی را در رژیم غذایی روزانه خود قرار دهید. مهم‌ترین آن‌ها کلسیم و ویتامین D است. بدن شما برای حفظ استخوانهای قوی به کلسیم نیاز دارد و برای جذب کلسیم به ویتامین D احتیاج دارد. سایر مواد مغذی که سلامت استخوان‌ها را ارتقا می‌بخشد شامل پروتئین، منیزیم، ویتامین K و روی یا همان زینک است.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد یک برنامه غذایی مناسب برای شما، با پزشک خود صحبت کنید. پزشک می‌تواند شما را در مورد رژیم غذایی‌تان راهنمایی کند یا شما را به یک متخصص تغذیه مورد تایید ارجاع دهد تا یک رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری یا کاهش عوارض پوکی استخوان  براساس نیازهای بدن‌تان به شما بدهد.

کدام ورزش‌ها برای پوکی استخوان موثرند

علاوه بر پیشگیری و درمان پوکی استخوان با تغذیه، ورزش به خصوص تمریناتی که با وزنه انجام می‌شوند در پیشگیری و درمان پوکی استخوان بسیار موثرند.

• پیاده روی با سرعت آهسته و متوسط

• ایروبیک با سرعت کم

• تای چی

• استفاده از دستگاه حرکات پله‌ای

• بشین و پاشو روی صندلی

• بالا رفتن از پله‌ها

• تمرینات و ورزش‌های مقاومتی مثل:

• پرس پا

• اسکوات

• تمرینات فشاری و کششی

• تمرین وزنه برداری ، مانند کار با:

• انجام حرکات مقاومتی با انواع باند

• دمبل زدن

• دستگاه‌های ورزشی مقاومتی

در این تمرینات استخوان‌ها و عضلات شما در برابر نیروی گرانش در موقعیت صحیح کار می‌کند. فشار در استخوان در طی چندین بار تمرین‌های مکرر باعث ایجاد سلول‌هایی می‌شود که استخوان را تشکیل می‌دهند و موجب افزایش تراکم معدنی استخوان می‌شوند. این تنها ورزش نیست. علاوه بر تأثیرات مثبت زیادی که بر وزن و سلامت قلب دارد، ورزش می‌تواند تعادل و هماهنگی شما را نیز بهبود بخشد، که می‌تواند در جلوگیری از افتادن و زمین خوردن به شما کمک کند. یادتان باشد همیشه قبل از شروع هر برنامه ورزشی جدید با پزشک خود مشورت کنید.

چطور از پوکی استخوان پیشگیری کنیم؟

عوامل خطر زیادی برای پوکی استخوان وجود دارد که شما نمی‌توانید آن‌ها را کنترل کنید. این موارد شامل زن بودن، پیر شدن و داشتن سابقه خانوادگی پوکی استخوان است. با این حال  برخی عوامل وجود دارد که تحت کنترل شما است.

برخی از بهترین راه‌های پیشگیری از پوکی استخوان عبارتند از:

• دریافت روزانه کلسیم و ویتامین D زیر نظر پزشک

• انجام تمرینات کششی و مقاومتی

• ترک سیگار و الکل

• برای زنان، وزن مناسب و جوانب مثبت و منفی هورمون درمانی

اگر در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستید در مورد بهترین راه پیشگیری از آن با پزشک خود مشورت کنید. افزایش تراکم استخوان با تغذیه و ورزش امکان‌پذیر است.

اگر پزشک به شما بگوید استئوپنی دارید، ممکن است گیج شوید و آن را با پوکی استخوان اشتباه بگیرید. اما استئوپنی یک وضعیت جدا از پوکی استخوان است. برخلاف پوکی استخوان، استئوپنی بیماری نیست. بلکه وضعیتی است که در آن تراکم و چگالی استخوان به طور طبیعی در بدن فرد کم است.

در واقع استئوپنی به نشانه‌های اولیه ی تحلیل توده‌های استخوان برمی گردد که می‌تواند به پوکی استخوان منجر شود. در مبتلایان به استئوپنی، تراکم مواد معدنی استخوان از حد طبیعی کمتر است.