التهاب لوزه

التهاب لوزه، لوزه‌ها غدد لنفاوی هستند که در دو طرف گلو قرار دارند. وظیفه این غدد پیشگیری از عفونت است؛ عفونت خود لوزه‌ها التهاب لوزه یا tonsillitis نام دارد. التهاب و ورم لوزه در کودکان به وفور دیده می‌شود اما در هر سنی رخ می‌دهد. شیوع ورم لوزه در کودکان در دوره پیش دبستانی و اوایل نوجوانی بسیار زیاد است.

• دسته بندی: پیشگیری و درمان
• تاریخ انتشار: 1403/06/20
• زمان مطالعه: 9 دقیقه

التهاب لوزه، لوزه‌ها غدد لنفاوی هستند که در دو طرف گلو قرار دارند. وظیفه این غدد پیشگیری از عفونت است؛ عفونت خود لوزه‌ها التهاب لوزه یا tonsillitis نام دارد. التهاب و ورم لوزه در کودکان به وفور دیده می‌شود اما در هر سنی رخ می‌دهد. شیوع ورم لوزه در کودکان در دوره پیش دبستانی و اوایل نوجوانی بسیار زیاد است.

ورم لوزه به چه علت است؟

لوزه‌ها اولین خط دفاعی بدن در مقابل بیماری و ورود باکتری‌ها به بدن هستند. این غدد لنفاوی گلبول‌های سفید ترشح می‌کنند. این سلول‌های دفاعی، میکروب‌های واردشده از طریق دهان و بینی را از بین می‌برند. این اندام دفاعی، خود نیز نسبت به بسیاری از عوامل بیماری‌زا حساس است.

ویروس‌های رایج، مثل ویروس سرماخوردگی یا گلو درد باعث التهاب لوزه در فرد می‌شوند. پاتوژن‌ها یا عواملی که باعث بیماری ورم لوزه می‌شوند، امکان انتقال به دیگر افراد را نیز دارند. باکتری‌ها و ویروس‌های بیماری‌زا مثل باکتری استرپتوکوک، در ورم لوزه نقش دارند.

علائم ورم لوزه چیست؟

نشانه‌های این بیماری پراکندگی یکسانی در دهان ندارند. علائم شامل موارد زیر هستند:

• گلودرد شدید

• مشکل در بلعیدن مایعات و غذا

• گرفتگی یا تغییر صدا

• بوی بد بدهان

• تب و لرز

• گوش درد

• سر درد

• معده درد

• گرفتگی گردن

• قرمزی و تورم لوزه‌ها

• ورم لوزه ها و لکه های سفید و زرد

• حساس شدن فک و گردن به دلیل التهاب لوزه‌ها

• ورم لوزه در کودکان: افزایش تحریک‌پذیری، افزایش ترشح بزاق و کاهش اشتها

**نکته: تونسیلتیس پراکندگی متفاوتی در دهان دارد. ممکن است التهاب لوزه زبانی، التهاب لوزه یک طرفه

یا به شکل التهاب لوزه سوم در بزرگسالان دیده شود.

انواع ورم لوزه

ورم و التهاب لوزه به اشکال مختلفی خود را نشان می‌دهد. درمان قطعی التهاب لوزه وابسته به نوع التهاب لوزه است.

ورم لوزه حاد

التهاب لوزه‌‌‌ها در کودکان بسیار زیاد است. هر کودک حداقل یک بار به این بیماری دچار می‌شود. اگر علائم ۱۰ روز یا بیشتر ادامه یابد، ورم لوزه حاد است؛ اگر در طول سال چندبار تکرار شود، مزمن محسوب می‌شود و درمان دارویی نیاز دارد.

ورم لوزه مزمن

این نوع ورم لوزه طولانی‌تر از ورم لوزه حاد است و در طولانی مدت علائم زیر را دارد:

• گلودرد

• بوی بد دهان

• گره‌های لنفاوی حساس در گردن

• التهاب لوزه سمت راست

• التهاب لوزه سمت چپ

• سنگ لوزه

**نکته: سنگ لوزه به تجمع سلول‌های مرده، بزاق و غذا در شکاف لوزه‌ها می‌گویند. این سنگ‌ها خودبه‌خود نرم می‌شوند یا در مواقع مزمن به جراحی نیاز دارند.

التهاب لوزه عودکننده

تحقیقات نشان می‌دهد علت ورم لوزه مزمن و عودکننده لایه زیستی و چین‌ لوزه است. لایه زیستی میکروارگانیسم‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک دارد که باعث ایجاد عفونت‌های مکرر در لوزه‌ها می‌شود. این نوع از التهاب لوزه‌ها ویژگی‌های زیر را دارد:

• تکرار التهاب لوزه‌ها یا گلودرد ۵ تا ۷ بار در یک سال

• عود کردن علائم حداقل ۵ بار در دو سال گذشته

• بازگشت علائم حداقل ۳ بار در ۳ سال متناوب

ژنتیک در ورم لوزه عودکننده تاثیر دارد. طبق بررسی انجام گرفته در سال ۲۰۱۸، کودکان مبتلا به ورم لوزه عودکننده زمینه ژنتیکی دارند. ژن‌های موروثی این کودکان پاسخ ایمنی باکتری گروه A را کم می‌کنند.

التهاب لوزه ویروسی

ویروس‌هایی مثل ویروس سرماخوردگی رایج‌ترین عامل ایجاد ورم لوزه هستند. ویروس‌های دیگری هم عامل ورم لوزه‌ها به حساب می‌آیند که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:

• Rhinovirus

• ویروسEpstein-Barr

• هپاتیت ‌ A

• ویروس ایدز

**نکته: التهاب لوزه ویروسی همراه با گرفتگی بینی و سرفه است. درمان این نوع از بیماری با نوشیدن آب زیاد، مسکن‌ها و استراحت امکان‌پذیر است.

ورم لوزه باکتریایی

این نوع از التهاب لوزه در سنین ۵ تا ۱۵ سال رایج است. ۱۵ تا ۳۰ درصد عامل ورم و التهاب لوزه در این سنین باکتری است. اکثر مواقع باکتری استرپتوکوک منجر به این بیماری می‌شود. اگر عامل ورم لوزه باکتری باشد، با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود.

ورم لوزه در بزرگسالان

میزان شیوع التهاب و ورم لوزه در کودکان بسیار بیشتر از بزرگسالان است؛ اما بزرگسالان هم مستعد دریافت عامل بیماری التهاب لوزه هستند. افرادی که در اماکن شلوغ کار می‌کنند، ارتباط زیادی با دیگران دارند، از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده می‌کنند یا دیگر فعالیت‌های گروهی را انجام می‌دهند، احتمال ابتلای بیشتری دارند.

ورم لوزه چقدر طول میکشد؟ رویکرد درمانی ورم‌ لوزه‌ها در کودکان و بزرگسالان یکسان است. دوره بهبودی عمل لوزه در کودکان به زمان کمتری نیاز دارد. بهبودی کامل بین یک تا دو هفته زمان می‌برد.

تشخیص و درمان قطعی التهاب لوزه

ورم لوزه‌ها درمان تقریبا یکسانی دارند. ابتدا گلو معاینه می‌شود و در مواردی هم نمونه‌برداری از بزاق و آزمایش انجام می‌شود. برخی از پزشکان با شمارش گلبول‌های قرمز خون نوع ویروسی یا باکتریایی بیماری را مشخص می‌کنند. نوع عامل بیماری‌زا در شیوه درمان تاثیرگذار است.

زمان مراجعه به دکتر لوزه

اکنون که متوجه شدید ورم لوزه برای چیست؛ پس اگر علائم زیر را داشتید به دکتر گوش و حلق و بینی مراجعه کنید:

• تب بالای ۳۹.۵ درجه سانتیگراد

• ضعف عضلانی

• خشکی گردن

• گلودرد ممتد تا سه روز

• التهاب شدید و بزرگی در گلو و مشکل در تنفس

برخی از انواع ورم لوزه بدون درد و بدون نیاز به درمان هستند. برخی دیگر نیاز به درمان دارند.

درمان التهاب لوزه

ورم لوزه همراه با گلودرد باید در اسرع وقت درمان شود؛ در غیر این‌صورت باعث مشکلات جدی می‌شود. تشخیص ورم لوزه راحت است و علائم طی ۷ تا ۱۰ روز رفع می‌شوند. ورم لوزه بدون عفونت یا ورم لوزه‌‌ها ناشی از ویروس سرماخوردگی خفیف محسوب می‌شود و لزوما نیازی به درمان جداگانه ندارد.

درمان ورم لوزه در مواقع مزمن و شدید با آنتی بیوتیک ها یا جراحی انجام می‌گیرد. این جراحی شامل برداشتن لوزتین‌ها است. نام این عمل tonsillectomy یا بادامک برداری است. در مواقعی که فرد دچار کم آبی شود، کمبود مایعات با تزریق وریدی جبران می‌شود. مصرف مسکن‌ها برای تسکین گلودرد هم بخشی از روند درمان است.

آنتی بیوتیک برای ورم لوزه

آنتی بیوتیک در شرایطی که باکتری‌ عامل ورم لوزه باشد، تجویز می‌شود و سریعا علائم را متوقف می‌کند. البته مصرف مکرر آنها مقاومت بدن نسبت به عوامل بیماری‌زا را کاهش می‌دهد. همچنین عوارضی مثل مشکلات گوارشی به دنبال دارد. بهتر است طبق ضرورت و تجویز پزشک مصرف شوند.

معمولا با همزمان شدن آلرژی و ورم لوزه، پنی‌سیلین تجویز می‌کنند. عامل ورم لوزه از استرپتوکوک‌های نوع A است. هنگام حساسیت آنتی بیوتیک های دیگری توصیه می‌شوند.

**نکته: حتما داروها را تا اتمام دوره درمان مصرف کنید تا علائم مجددا برنگردند.

درمان خانگی ورم لوزه

برای توقف علائم التهاب و تسکین ورم لوزه چند روش ساده وجود دارند. نگاهی به این روش‌ها داشته باشید:

• نوشیدن آب زیاد و غذاهای آبکی

• غرغره آب نمک؛ چند مرتبه در روز

• قرص‌های مکیدنی سرفه

• بستنی یخی یا خوراکی‌های یخ‌زده

• مرطوب‌کردن هوای خانه با بخارساز

• عدم استعمال دخانیات

• ایبوپروفن و استامینوفن برای کاهش درد

• اسپری سرفه برای درمان ورم لوزه کودکان

• مشورت با پزشک قبل از مصرف دارو برای کودکان

• جوشانده آویشن؛ یک دمنوش برای التهاب لوزه

عمل لوزه

جراحی ورم لوزه یا تانسیکلتومی زمانی توصیه می‌شود که التهاب لوزه مکرر، شدید، دردناک و رو به وخامت باشد یا مشکلات دیگری به وجود آورده باشد. اگر فرد بیمار در یک سال گذشته ۵ تا ۷ بار دچار ورم لوزه یا گلودرد میکروبی strep throat شده باشد، انجام این عمل از بروز مجدد علائم، مشکلات بلع و تنفسی پیشگیری می‌کند.

کودکانی که عمل ورم لوزه انجام دادند، تا ۱۲ ماه علائمی از التهاب و ورم لوزه نداشتند؛ اما بزرگسالان ریسک ابتلا به مشکلات تنفسی و بیماری‌های عفونی را در طولانی مدت نشان دادند. پس، انجام جراحی ورم لوزه ریسک ابتلا به بیماری‌های عفونی و باکتریایی از طریق دهان و بینی را کاهش می‌دهد اما به صفر نمی‌رساند. در موارد بسیار نادری، لوزه‌ها مجددا رشد می‌کنند و مشکل‌ساز می‌شوند.

بهبود ورم لوزه بعد از عمل

پس از اتمام جراحی می‌توانید سریعا مرخص شوید اما بهبودی کامل حدودا ۱ تا ۲ هفته زمان می‌برد.

آیا ورم لوزه واگیردار است؟

خود التهاب لوزه واگیردار نیست اما عوامل ایجادکننده آن واگیردار هستند. این عوامل ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از بروز علائم منتقل می‌شوند و تا ۲۴ ساعت بعد از مصرف آنتی بیوتیک ها امکان بیمار کردن دیگران را دارد. انتقال بیماری با عطسه، سرفه، روبوسی و به طور کلی تماس فیزیکی و از راه تنفسی انجام می‌شود.

ارتباط با دیگران و فعالیت در مکان‌های عمومی ریسک ابتلا به این بیماری را بیشتر می‌کند؛ به همین دلیل کودکان مدرسه‌ای بیشتر در معرض ابتلا قرار دارند. آلوده شدن به ویروس یا باکتری تا بروز علائم ۲ تا ۴ روز طول می‌کشد. راه‌های کاهش خطر ابتلا به این بیماری را در ذهن داشته باشید.

جلوگیری از ورم لوزه

راهکارهایی برای کاهش خطر ابتلا به بیماری التهاب لوزه وجود دارند؛ در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:

• در صورت مشاهده علائم بیماری در دیگر افراد فاصله بگیرید.

• اگر خودتان نشانه‌هایی از بیماری داشتید، در قرنطینه بمانید.

• بهداشت خود و کودکتان را رعایت کنید.

• مرتبا دست‌های خود را بشویید.

• بعد از ارتباط فیزیکی با افراد مبتلا و سرفه و عطسه حتما دست‌ها را ضدعفونی کنید.

• برای یک هفته تا ده روز از ماسک استفاده کنید. (تا زمانی که عامل بیماری‌زا امکان انتقال به دیگران را نداشته باشد.)

عوارض التهاب لوزه چیست؟

فرد بیمار باید تا پایان دوره درمان داروهای تجویزی را مصرف کند. رهاکردن داروها به خصوص آنتی بیوتیک ها عوارض زیادی به همراه دارد. اگر درمان تکمیل نشود، علائم مجددا عود می‌کنند. فرد مبتلا عوارضی مثل پس از استرپتوکوک، تب‌ رماتیسمی یا مبتلا به آپنه انسدادی خواب را نشان می‌دهد.

ورم و بزرگ‌شدن لوزه‌ها در آپنه خواب نقش دارد. ورم و عفونت شدید آبسه‌های حجیم و سنگینی را در اطراف لوزه‌ها ایجاد می‌کند؛ این غده‌های چرکی باید جراحی و تخلیه شوند.

التهاب لوزه منجر به مشکلات تنفسی و در نهایت اختلال در خواب می‌شود. درمان نکردن ورم لوزه باعث گسترش عفونت به اطراف و بافت‌ مجاور در دهان می‌شود.