چربی خون بالا

علائم چربی خون بالا، چربی خون بالا، که به هایپرلیپیدمی نیز معروف است، به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن سطح چربی‌های خون، مانند کلسترول و تری‌گلیسرید، بالاتر از حد نرمال است. علائم چربی خون به خودی خود با نشانه‌های خاصی همراه نیست و به همین دلیل به آن قاتل خاموش می‌گویند.

اختصاصی

• دسته بندی: پیشگیری و درمان
• تاریخ انتشار: 1403/06/20
• زمان مطالعه: 9 دقیقه

علائم چربی خون بالا، چربی خون بالا، که به هایپرلیپیدمی نیز معروف است، به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن سطح چربی‌های خون، مانند کلسترول و تری‌گلیسرید، بالاتر از حد نرمال است. علائم چربی خون به خودی خود با نشانه‌های خاصی همراه نیست و به همین دلیل به آن قاتل خاموش می‌گویند.

با این حال، افزایش چربی خون می‌تواند منجر به تجمع پلاک در شریان‌ها شود که این امر خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد.

باتوجه به سوابق ژنتیکی، اضافه‌وزن یا برخی بیماری‌ها مانند اختلالات تیروئید، ممکن است پزشک آزمایش خون را برای تشخیص علائم چربی خون تجویز کند.

این مقاله به‌طور کامل و اختصاصی به بررسی چربی خون، انواع آن، علائم چربی خون، عوارض و روش تشخیص آن می‌پردازد.

انواع چربی خون کدامند؟

دو نوع اصلی چربی در خون وجود دارد:

• لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL): معروف به “کلسترول بد”. LDL کلسترول را از کبد به سایر قسمت های بدن حمل می‌کند. سطوح بالای LDL کلسترول می‌تواند منجر به تجمع پلاک در شریان‌ها شود که این امر خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد.

• لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL): معروف به “کلسترول خوب”. HDL کلسترول را از سایر قسمت‌های بدن به کبد باز می‌گرداند که در آنجا از بدن دفع می‌شود. سطوح بالای HDL کلسترول به محافظت در برابر بیماری‌های قلبی کمک می‌کند.

دو نوع دیگر چربی خون نیز وجود دارد که مهم هستند:

• تری گلیسیریدها: این نوع چربی در غذا ذخیره می‌شوند و سطوح بالای آن می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.

• لیپوپروتئین با چگالی بسیار کم (VLDL): نوعی چربی که تری گلیسیریدها را از کبد به سایر قسمت‌های بدن حمل می‌کند. سطوح بالای VLDL می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.

علائم چربی خون بالا چیست؟

علائم چربی خون معمولا خود را خیلی دیر نشان می‌دهند. با این حال، توجه به برخی از نشانه‌ها که ممکن است علائم چربی خون بالا باشد، به خصوص اگر سابقه خانوادگی داشته باشید، حائز اهمیت است. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مراجعه سریع به پزشک ضروری است:

تنگی نفس

یکی از علائم اولیه چربی خون بالا تنگی نفس است. این علامت، نشانه‌ای از نارسایی قلبی یا مشکلات مربوط به گردش خون است که می‌تواند ناشی از تجمع پلاک در شریان‌ها به دلیل چربی خون بالا باشد.

درد قفسه سینه (آنژین)

این درد ناشی از انسداد جزئی شریان‌های قلبی است که می‌تواند به دلیل تجمع پلاک ایجاد شود.

حمله قلبی

حمله قلبی که از جمله علائم چربی خون محسوب می‌شود، یک وضعیت اورژانسی پزشکی است که به دلیل انسداد کامل یک شریان قلبی ایجاد می‌شود و می‌تواند منجر به آسیب عضله قلب یا حتی مرگ شود.

سکته مغزی

سکته مغزی یک وضعیت اورژانسی پزشکی است که به دلیل انسداد یا خونریزی در شریان‌های مغز ایجاد می‌شود و می‌تواند منجر به آسیب مغزی یا حتی مرگ شود.

درد یا گرفتگی در پا

گرفتگی پا نشانه‌ای از بیماری عروق محیطی است که به دلیل انسداد شریان‌های پا ایجاد شده و می‌تواند منجر به درد، لنگیدن و حتی زخم‌هایی شود که به سختی التیام می‌یابند.

تورم در انگشتان دست، زانو یا تاندون آشیل

این موارد نیز از علائم چربی خون هستند که می‌توانند نشانه‌ای از هایپرلیپیدمی شدید باشند که منجر به تجمع چربی در زیر پوست می‌شوند.

قوس قرنیه

قوس قرنیه یک حلقه سفید یا زرد رنگ در اطراف قرنیه چشم است که می‌تواند نشانه‌ای از هایپرکلسترولمی خانوادگی باشد، یک بیماری ژنتیکی که منجر به سطح بسیار بالای کلسترول می‌شود.

علائم چربی خون بالا در زنان

علائم چربی خون در زنان عبارتند از:

• تنگی نفس

• درد قفسه سینه 

• درد یا گرفتگی در پا

• تورم و توده‌های چربی در زیر پوست

• قوس قرنیه

علائم چربی خون بالا در مردان

علائم چربی خون بالا در مردان عبارتند از:

• تغییر رنگ پلک‌ها (گزانتلاسما)

• اسپاسم عضلانی

• درد در ناحیه ساق پا

• احساس فشار یا درد در قفسه سینه

• سکته مغزی

تفاوت علائم چربی خون در زنان و مردان

علائم چربی خون در زنان و مردان ممکن است به شکل‌های متفاوتی خود را نشان دهند. تفاوت علائم چربی خون در زنان و مردان به دلایل زیر می‌باشد:

• به دلیل وجود هورمون استروژن، سطح کلسترول در زنان تا قبل از یائسگی به طور کلی بیشتر از مردان است.

• برخی از علائم، مانند درد قفسه سینه و تنگی نفس، ممکن است در زنان کمتر شایع باشد یا به شکل متفاوتی ظاهر شود.

• زنان ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی پس از یائسگی باشند، حتی اگر سطح کلسترول آنها پایین‌تر از مردان باشد.

علائم چربی خون در بارداری

علائم چربی خون در بارداری با هیچ نشانه‌ی خاصی همراه نیست. به همین دلیل، به زنان باردار توصیه می شود که برای بررسی سطح چربی خون خود، آزمایش خون انجام دهند، به خصوص اگر سابقه خانوادگی چربی خون بالا، دیابت یا بیماری قلبی دارند. اما برخی از زنان ممکن است علائم زیر را از خود نشان دهند:

• خستگی

• سردرد

• تاری دید

• درد شکم

• حالت تهوع

• استفراغ

در موارد شدید، ممکن است علائم زیر نیز مشاهده شود:

• درد قفسه سینه

• تنگی نفس

• گیجی

روش تشخیص چربی خون بالا

برای تشخیص اولیه چربی خون بالا، پزشک ممکن است نوعی آزمایش خون به‌نام پروفایل لیپیدی یا پانل چربی را تجویز کند. این آزمایش کلسترول کل، LDL، HDL و تری‌گلیسیرید را اندازه‌‎گیری می‌کند.

اگر نتایج آزمایش خون نشان‌دهنده کلسترول بالا باشد، پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری (مانند آزمایش‌های تیروئید یا کبد) را برای رد‌کردن مشکلات زمینه‌ای که ممکن است باعث آن شود، تجویز کند. همچنین اگر پزشک مشکوک شود که بیمار به درمان نیاز دارد، ممکن است با تجویز آزمایش چربی پیشرفته، به بررسی غلظت لیپوپروتئین‌ها در خون و پیش‌بینی دقیق‌تر خطر بیماری‌های قلبی – عروقی بپردازد.

مقدار طبیعی چربی خون چقدر است؟

نتایج آزمایش خون ممکن است بسته به سن، جنسیت، سابقه سلامتی، روش مورد استفاده برای آزمایش و برخی موارد دیگر متفاوت باشد. نکته مهم این‌جاست که حتی اگر نتایج مثبت باشند، ممکن است به این معنی نباشد که فرد مشکلی ندارد.

بنابراین، تفسیر آزمایش و علائم چربی خون، توسط پزشک به اندازه خود آزمایش مهم است. محدوده کلسترول کل در بزرگ‌سالان به‌صورت زیر است:

• نرمال: کمتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر

• حد مرزی: ۲۰۰ تا ۲۳۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر

• بالا: ۲۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر

محدوده‌های کلسترول LDL به‌صورت زیر هستند:

• نرمال: کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (به‌ویژه برای افراد مبتلابه دیابت یا بیماری قلبی)

• تقریباً نرمال: ۱۰۰ تا ۱۲۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر

• حد مرزی: ۱۳۰ تا ۱۵۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر

• بالا: ۱۶۰ تا ۱۸۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر

• خیلی زیاد: ۱۹۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر و بالاتر

در مجموع، اعداد بالا بسیار کلی هستند و نتیجه آزمایش به نظر پزشک بستگی دارد. سطح کلسترول HDL معمولا باید بالای 40 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد. این نوع چربی برای بدن مفید است، زیرا خطر ابتلابه بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد.

هر چه این عدد بیشتر باشد، خطر کمتر است. معمولا میزان ۶۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر به‌عنوان سطح محافظت از بدن در برابر بیماری قلبی درنظر گرفته می‌شود. اما سطوح بالای تری گلیسیرید نیز با خطر بروز بیماری قلبی مرتبط است، که محدوده‌های آن عبارتند از:

• نرمال: کمتر از ۱۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر

• حد بالای مرزی: ۱۵۰ تا ۱۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر

• بالا: ۲۰۰ تا ۴۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر

• خیلی زیاد: بالای ۵۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر

بسته به نتایج آزمایش هر فرد، پزشک به این نتیجه می‌رسد که وی برای کاهش علائم چربی خون به دارو یا تغییراتی در سبک زندگی نیاز دارد یا خیر.

عوارض چربی خون بالا

در صورتی که به درمان چربی خون بالا اهمیت ندهیم با عوارض خطرناکی رو به رو خواهیم شد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بیماری عروق کرونر (CAD)

این بیماری، نوعی بیماری قلبی است و زمانی اتفاق می‌افتد که تجمع پلاک، باعث تنگ یا سفت‌شدن شریان‌های اصلی خون‌رسانی به قلب ‌شود. علائم این بیماری ممکن است برای مردان و زنان متفاوت باشد، اما بااین‌حال، بیماری‌های قلبی همچنان قاتل شماره یک هر دو جنس در جهان هستند. شایع‌ترین علائم این بیماری، عبارتند از:

• آنژین صدری (درد قفسه سینه)

• حالت تهوع

• خستگی مفرط

• تنگی نفس

• درد در گردن، فک، بالای شکم یا کمر

• سکته قلبی

شریان‌هایی که خون را به قلب می‌رسانند، به‌دلیل تجمع پلاک می‌توانند به آرامی باریک شوند. این فرآیند که آترواسکلروز نامیده می‌شود، درطول زمان و به کندی اتفاق می‌افتد و برای همین، هیچ علامتی ندارد.

در نهایت، تکه‌ای از پلاک ممکن است پاره شود. هنگامی‌که این اتفاق رخ دهد، یک لخته خون در اطراف پلاک تشکیل می‌شود که می‌تواند ورود جریان خون را به عضله قلب مسدود نموده و قلب را از اکسیژن و مواد مغذی محروم کند؛ به این محرومیت ایسکمی می‌گویند.

بیماری شریان محیطی (PAD)

بیماری شریان محیطی (PAD) زمانی رخ می‌دهد که پلاک در دیواره رگ‌ها ایجاد شود. این موضوع، جریان خون را در شریان‌هایی که به کلیه‌ها، بازوها، معده و پاها خون‌رسانی می‌کنند، مسدود می‌سازد. علائم اولیه PAD ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• احساس گرفتگی و درد

• خستگی

• درد در پاها حین فعالیت یا ورزش که به آن لنگش متناوب می‌گویند

• احساس ناراحتی در پاها

با پیشرفت PAD، علائم بیشتری پیدا می‌شود که حتی ممکن است در زمان استراحت نیز رخ دهند و عبارتند از:

• نازک‌شدن، رنگ‌پریدگی یا براق‌شدن پوست پاها

• مرگ بافت ناشی از کمبود خونرسانی (قانقاریا)

• زخم‌های روی پاها که بهبود نمی‌یابند یا خیلی آهسته بهبود پیدا می‌کنند

• پا درد مداوم که در حالت استراحت از بین نمی‌رود

• سوزش در انگشتان پا

• گرفتگی عضلات پا

• ناخن‌های ضخیم پا

• آبی رنگ شدن انگشتان پا

• کاهش رشد مو در پاها

• کاهش دمای ساق پا یا یک پا در مقایسه با پای دیگر

درمان چربی خون به سطح کلسترول، سن و شرایط سلامت زمینه‌ای بستگی دارد. پزشک معمولاً تغییرات سبک زندگی را به‌عنوان مداخله اولیه برای مقابله با علائم چربی خون و درمان آن توصیه می‌کند.

البته رعایت رژیم چربی خون نیز کمک شایانی به پیشگیری و درمان این مشکل می‌کند.