عرق کف دست و عوامل عرق کف دست

برای برخی افراد عرق کف دست نشانه‌ استرس و اضطراب نیست بلکه یک اتفاق روزمره و همیشگی است که کیفیت زندگیشان را تحت تأثیر قرار داده است. این اختلال باعث آزار فرد در فعالیت‌های اجتماعی و حرفه‌ای می‌شود و حدود ۲ تا ۳ درصد از جمعیت درگیر این مشکل هستند. با توجه به شیوع بالای عرق کف دست، این مقاله از مجله سلامت هومکا را به‌طور کامل به دلایل ابتلا، علائم و نحوه درمان آن اختصاص داده‌ایم.

• دسته بندی: پیشگیری و درمان
• تاریخ انتشار: 1403/06/27
• زمان مطالعه: 10 دقیقه

برای برخی افراد عرق کف دست نشانه‌ استرس و اضطراب نیست بلکه یک اتفاق روزمره و همیشگی است که کیفیت زندگیشان را تحت تأثیر قرار داده است. این اختلال باعث آزار فرد در فعالیت‌های اجتماعی و حرفه‌ای می‌شود و حدود ۲ تا ۳ درصد از جمعیت درگیر این مشکل هستند. با توجه به شیوع بالای عرق کف دست، این مقاله از مجله سلامت هومکا را به‌طور کامل به دلایل ابتلا، علائم و نحوه درمان آن اختصاص داده‌ایم.

تعریق زیاد کف دست در برخی مواقع به‌قدری شدت می‌یابد که هنگام استرس قطرات عرق از دست می‌چکد یا کاغذ زیر دست بیمار به‌طور کامل خیس می‌شود! در این مطلب به بررسی این اختلال و بیماری پرداخته‌ایم.

تعریق زیاد کف دست که در اصطلاح علمی به آن هیپرهیدروزیس می‌گویند به‌علل مختلف بروز می‌کند، گاهی این عارضه به‌حدی شدید است که فعالیت عادی فرد را مختل می‌کند و در افرادی که با وسایل برقی سر و کار دارند، خطرآفرین نیز می‌شود.

از نظر طب مدرن اگر علل پاتولوژیک مانند اختلال هورمونی و پرکاری تیروئید وجود نداشته باشد، نوع ارثی تعریق کف دست مطرح می‌شود؛ نوع ارثی تعریق کف دست از کودکی شروع می‌شود، در دوران بلوغ شدت می‌یابد و در جوانی با استرس‌های این دوران به اوج خود می‌رسد.

این بیماری در برخی مواقع به‌قدری شدت می‌یابد که هنگام استرس، قطرات عرق از دست می‌چکد یا کاغذ زیر دست بیمار به‌طور کامل خیس می‌شود! توصیه مهم طب مدرن این است که شما اول باید استرس خود را درمان کنید تا بتوانید عرق دستتان را درمان کنید؛ استرس خود عامل همه بیماری‌ها است.

موارد خفیف بیماری تعریق کف دست با داروهای موضعی و خوراکی قابل کنترل است اما موارد شدید به درمان‌های دارویی پاسخ نمی‌دهد و باید جراحی شود.

اما از منظر طب ایرانی، تعریق زیاد کف دست به‌علت غلبه بلغم و از نشانه‌های اختلال در عملکرد کبد است؛ یکی از راهکارهای ساده برای درمان این بیماری، ترک مصرف سردی‌هایی مانند ماست و دوغ و خوردن گرمی‌هایی مانند عسل است.

به‌صورت مؤثرتر می‌توان با مصرف روزانه مغذی‌هایی مانند مویز، عسل، بلعیدن چند عدد تخم اسفند و بادام، بر این بیماری چیره شد؛ نکته مهمی که باید توجه داشت این است که اگر شخص به‌صورت همزمان دچار غلبه خلط صفرا نیز باشد، مصرف گرمی‌ها و ترک سردی‌ها باعث تشدید صفرا شده و هرچند تعریق زیاد کف دست کاهش می‌یابد اما بیماری دیگری در شخص، پدید خواهد آمد؛ با این توصیف حتی در درمان‌های خانگی نیز نظر طبیب را در نظر بگیرید.

از سوی دیگر با توجه به منشأ کبدی بیماری هیپرهیدروزیس، اصلاح کبد باید در دستور کار قرار گیرد که اساساً بدون مراجعه به طبیب حاذق کار عاقلانه‌ای نیست؛ در عین حال، یکی از ساده‌ترین و کم‌خطرترین روش‌های کاهش اختلالات کبدی، نوشیدن شربت سرکنگبین و خاکشیر به‌صورت روزانه است.

علائم اختلال عرق کف دست

علامت اصلی عرق کف دست دقیقاً همین تعریق زیاد و کنترل‌نشده در کف دست است. عرق کف دست می‌تواند خود را به صورت عرق سرد نشان دهد. در این اختلال کف دست معمولاً به مدت طولانی در طی روز حالت مرطوب و خیس دارد که باعث می‌شود از دست دادن احساس خوبی نداشته باشید. غالباً محرک بیرونی مثل استرس، ‌ورزش یا افزایش دمای بدن دلیل تعریق نیست بلکه این اختلال حالت ژنتیکی دارد و ممکن است در هر دمایی یا در هر فصلی بروز کند.

در بیشتر موارد، علائم در زمان استرس و اضطراب شعله‌ور می‌شود. علائم عرق کردن کف دست عمدتاً از اوایل کودکی قابل‌مشاهده است و با رسیدن به سن بلوغ علائم چشمگیرتر می‌شوند. اگر این عارضه ناشی از یک بیماری زمینه‌ای نباشد با رسیدن به ۴۰ و ۵۰ سالگی علائم اغلب روند کاهشی به خود می‌گیرد.

دلایل عرق کف دست

عارضه تعریق کف دست به دلیل فعالیت بیش‌ازحد غدد عرق پدید می‌آید و دلایل زیادی برای این مشکل وجود دارد. این معضل در بعضی خانواده‌ها رایج‌تر است که نشانه ارثی و ژنتیکی بودن هیپرهیدروز کف دست است. مشکلات و عوامل زمینه‌ای که عرق کف دست را تشدید می‌کنند، عبارت‌اند از:

• اضطراب

• بعضی از عفونت‌ها

• مصرف بعضی داروها

• مصرف مواد مخدر

• مبتلا بودن به بیماری‌های قلبی

• پرکاری تیروئید

• مبتلا بودن به بیماری‌های ریوی

• آکرومگالی (اختلال غده هیپوفیز)

• یائسگی

• بیماری پارکینسون

• اختلالات گلوکز

• بیماری سل

• سکته

• فئوکروموسیتوم (تومور در غده فوق کلیوی)

• سندرم کارسینوئید (تومور کارسینوئید در روده کوچک، پانکراس، کبد یا معده)

تعریق کف دست در مردان و زنان به یک نسبت شیوع دارد اما زنان بیشتر به دنبال درمان آن هستند.

تشخیص عرق کف دست

در معاینه پزشکی از شما سوالاتی در مورد علائم، زمان بروز و تغییراتی مانند کاهش وزن، تب و اشتها پرسیده می‌شود. همچنین پزشک ممکن است یک آزمایش را برای تشخیص هر نوع مشکل زمینه‌ای تجویز نماید. آزمایشات احتمالی شامل موارد زیر است.

آزمایش نشاسته-ید

در این آزمایش محلول ید روی کف دست ریخته می‌شود و پس از خشک شدن آن نشاسته پاشیده می‌شود. در نواحی که تعریق زیاد است محلول ید و نشاسته به رنگ آبی تیره تبدیل می‌شود.

تست کاغذ

پزشک نوع خاصی از کاغذ را روی کف دست قرار می‌دهد تا عرق را جذب کند. سپس کاغذ را وزن می‌کنند تا مقدار تجمع عرق روی کف دست ارزیابی شود. اگر تعریق بیش‌ازحد باشد و شش ماه یا بیشتر بدون علت زمینه‌ای طول کشیده باشد از نوع هیپرهیدروز اولیه یا ارثی است. سایر عواملی که در تشخیص هیپرهیدروز اولیه نقش دارند عبارت‌اند از:

• فراوانی تعریق (رخ دادن حداقل یک دوره تعریق در هفته)

• سن (سنین زیر ۲۵ سال)

• سابقه خانوادگی

• بروز عرق در کف هر دو دست

• عدم تعریق در حین خواب (هیپرهیدروز خواب مشکل متفاوتی نسبت به هیپرهیدروز اولیه است)

• تعریق بیش‌ازحد که نتیجه تغییر دمای بدن یا فعالیت بدنی نیست

• تعریقی که تمایل دارد بیشتر کف دست و انگشتان را تحت تأثیر قرار دهد

• کف دست‌ها به‌طور پیوسته سرد و خیس می‌شوند

• در بعضی موارد تورم انگشتان دست

درمان عرق کف دست

عرق کف دست به سلامت جسمانی آسیبی نمی‌زند اما گاهی بر کیفیت زندگی و سلامت عاطفی و روانی تأثیرگذار است. گزینه‌های درمانی مختلفی برای درمان این عارضه وجود دارد و انتخاب نوع درمان بستگی به‌ شدت علائم و صلاحدید پزشک دارد. درمان عرق کف دست شامل موارد زیر است:

• استفاده از اسپری‌های ضد تعریق برای کمک به مسدود کردن غدد عرق

• داروهای آنتی کولینرژیک برای مهار کردن انتقال‌دهنده‌های عصبی مسئول تولید عرق

سایر روش‌های درمانی که می‌توانند به درمان عرق کف دست کمک کنند:

• تزریق زیرپوستی سم بوتولینوم (بوتاکس): در این روش از سم بوتولینوم به منظور مهار استیل کولین (انتقال‌دهنده عصبی موثر در تولید عرق کف دست) استفاده می‌شود

• یونتوفورزیس: یک روش درمانی که در آن از آب و جریان الکتریکی برای عبور یک ماده یونیزه شده از پوست استفاده می‌شود تا از تعریق کف دست جلوگیری گردد

• سمپاتکتومی توراسیک آندوسکوپی (ETS): یک روش کم تهاجمی است که سیستم عصبی موثر در تولید عرق کف دست را مهار می‌کند

درمان خانگی  عرق کردن کف دست‌

در کنار بهره‌گیری از دستورات پزشکی، چندین روش و درمان خانگی نیز می‌توانند در کاهش میزان تعریق دست‌ها مفید باشند.

• اسپری‌های ضد تعریق

اسپری‌های ضد تعریق معمولاً برای کاهش عرق زیر بغل استفاده می‌شوند اما این محصولات برای سایر نواحی بدن ازجمله دست‌ها نیز مؤثر هستند. اگر تعریق کف دست شما را آزار می‌دهد برای کاهش آن از اسپری‌های ضد تعریق استفاده کنید. با یک اسپری با قدرت ملایم شروع کنید و اگر به نتیجه دلخواه نرسیدید از نوع قوی‌تر آن استفاده کنید. بهترین زمان استفاده از اسپری‌های ضد تعریق شب است زیرا دست‌ها زمان بیشتری برای جذب ترکیبات اسپری خواهند داشت. ترکیبات موجود در این محصولات سیگنال‌های عصبی مرتبط با تعریق را متوقف می‌کنند.

• جوش شیرین

جوش شیرین یک راه سریع و مطمئن برای کاهش تعریق کف دست است. اکثر مردم یک جعبه جوش شیرین در آشپزخانه یا حمام خود دارند. اثربخشی جوش شیرین در تمیز کردن و سفید کردن دندان‌ها کاملاً محرز است اما جالب است بدانید که جوش شیرین به‌عنوان یک ضد تعریق و دئودورانت نیز عمل می‌کند. ازآنجایی‌که جوش شیرین قلیایی است می‌تواند تعریق را کاهش دهد و عرق دست را به‌سرعت تبخیر کند. دو قاشق چای‌خوری جوش شیرین را با آب مخلوط کنید تا حالت خمیری به خود بگیرد. حدود پنج دقیقه خمیر را روی دستان خود بمالید و سپس دستان خود را بشویید.

• سرکه سیب

اگر دچار تعریق کف دست هستید، سرکه سیب ارگانیک می‌تواند کف دست‌های عرق کرده را با متعادل کردن سطح pH بدن خشک نگه دارد. برای این کار تنها کافی است کف دست خود را با سرکه سیب پاک کنید و اجازه دهید که یک شب روی آن بماند تا بهترین اثر را داشته باشید. همچنین می‌توان روزانه ۲ قاشق غذاخوری سرکه سیب را همراه با عسل و یا آب‌میوه مصرف کنید.

• برگ مریم گلی

افزودن برگ مریم‌گلی به غذا یا نوشیدن دمنوش چای مریم گلی در کاهش عرق دست موثر است. البته بهتر است قبل از مصرف دمنوش مریم‌گلی با پزشک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که تداخل دارویی و یا عوارض جانبی در پی ندارد. همچنین می‌توانید مریم‌گلی خشک‌شده را در یک پارچه پیچیده و در جیب خود حمل کنید و دست خود را دور آن قرار دهید تا با جذب مریم‌گلی از تعریق جلوگیری شود.

عوامل تشدیدکننده عرق دست

گرما، اضطراب و بعضی غذاها و نوشیدنی‌ها باعث تعریق بیشتر کف دست می‌شوند. یک ایده خوب این است که هرگونه محرک احتمالی را یادداشت کرده و ببینید آیا اجتناب از آن‌ها کمک‌کننده است یا خیر. درصورتی‌که به دنبال درمان عرق کف دست هستید باید از اطلاعات کافی در خصوص علائم و عوامل تشدیدکننده عارضه برخوردار باشید. بعضی از عوامل مضر در عرق کف دست عبارت‌اند از:

• مونوسدیم گلوتامات (MSG) یکی از افزودنی رایج در خوراکی‌های بسته‌بندی

• کافئین موجود در شکلات و قهوه

• ادویه‌های تند

• الکل

چه زمانی برای عرق کف دست به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر درمان‌های خانگی در بهبود تعریق کف دست مؤثر نبودند یا اگر این عارضه به‌طور قابل‌توجهی بر کیفیت زندگیتان تأثیر گذاشته است بایستی به پزشک مراجعه کنید. افرادی مبتلا به هیپرهیدروز کف دست هستند که حداقل به مدت ۶ ماه دچار عرق مشهود در حد کف دست همراه با دو مورد از علائم زیر باشند:

• تعریق هر دو کف دست

• اپیزودهای تعریق که حداقل یک بار در هفته رخ دهند

• تعریق زیاد به حدی که در فعالیت‌های روزانه اختلال ایجاد شود

• تعریقی که پس از ۲۵ سالگی شروع شود

• داشتن سابقه خانوادگی این مشکل

مشاوره با یک روانشناس و یادگیری راه‌های کنترل استرس و افزایش اعتمادبه‌نفس کمک بزرگی به بهبود کیفیت زندگی دارد. این کار به کاهش ترشح کورتیزول (هورمون افزایش‌دهنده استرس) در بدن و کاهش علائم تعریق کف دست کمک می‌کند.