طب سنتی و پیشگیری از بیماری های فصل پاییز

پاییز، با مزاج سرد و خشک خود، برای افراد تندرست و همچنین افراد با مزاج گرم‌ و تر، مناسب‌تر است ولی برای سالمندان و افرادی با مزاج یا سوءمزاج سرد و خشک، مناسب نیست و می‌تواند موجب تشدید علایم و بروز برخی بیماری‌ها به‌ویژه بیماری‌های سرد و خشک گردد.

اختصاصی

• دسته بندی: طب سنتی و اسلامی
• تاریخ انتشار: 1403/06/29
• زمان مطالعه: 7 دقیقه

پاییز، با مزاج سرد و خشک خود، برای افراد تندرست و همچنین افراد با مزاج گرم‌ و تر، مناسب‌تر است ولی برای سالمندان و افرادی با مزاج یا سوءمزاج سرد و خشک، مناسب نیست و می‌تواند موجب تشدید علایم و بروز برخی بیماری‌ها به‌ویژه بیماری‌های سرد و خشک گردد.

برای‌اینکه در فصل پاییز عموم مردم به‌ویژه افراد سالمند و افرادی که سوء‌مزاج یا مزاج‌ سرد و خشک دارند آسیب کمتری ببینند و یا دچار بیماری‌هایی مانند برخی اختلالات گوارش، اگزما، خشکی پوست و شوره‌سر، ورم‌لوزه‌، درد مفاصل، برخی تب‌ها، بزرگی طحال، دردهای سیاتیک، بیماری‌های ریه چون تنگی‌نفس و سرفه، قولنج، کم‌خونی، وسواس و افسردگی و... در این فصل نشوند، بهتر است با رعایت تدابیر و پرهیزهای پاییزی از بروز این مشکلات و یا تشدید آن پیشگیری کنند.

در فصول چهارگانه سال که هر کدام مزاج خاص خود را دارد، مراقبت در فصل پاییز شاید حساس‌تر و سخت‌تر از دیگر فصول باشد؛ چراکه از رطوبت و گرمای بهاری به خشکی و گرمای تابستان و سپس به یک‌باره به سردی و خشکی پاییز وارد می‌شویم.
این انتقال و ورود ناگهانی را قطعا همه ما در اواخر شهریور احساس کرده‌ایم. چه بسا که دوگانگی و اختلاف دمای آب و هوا در ساعات میانی و پایانی روز ما را به دردسرهایی چون زکام نیز گرفتار کرده باشد.

طبع پاییز چیست

مزاج فصل پاییز سرد و خشک یا همان سوداوی است. در این فصل رطوبت و حرارت کم شده، طبیعت دچار ریزش و سقوط می‌شود و به یک‌باره این تاثیر بر انسان‌ها نیز نمایان خواهد شد. تا آنجا که در احادیث ائمه نیز به پوشیدن بدن از بادهای پاییزی بسیار سفارش شده است.
قرار گرفتن در معرض سردی و خشکی پاییز موجب از دست رفتن رطوبت و گرمای بدن و ایجاد مشکلات متعددی از جمله سینوزیت، عفونت‌های سیستم تنفسی، آلرژی و نیز سستی بدن می‌شود.
به همین دلیل برای پیشگیری از ایجاد بیماری و عوارض گفته شده، طب سنتی راه‌کارهایی موثر و ساده ارائه می‌کند.

راه‌کارهای طب سنتی برای طی کردن پاییزپوشاندن بدن در پاییز

اولین راه‌کار طب سنتی پوشاندن بدن از سرمای پاییز است. در پوشش پاییزی باید حفظ تعادل دمای بدن مورد توجه باشد؛ چراکه پوشش زیاد از حد و یک‌نواختی که موجب تعرق شود، می‌تواند اثر معکوس داشته باشد. علاوه بر پوشش، توجه به رژیم غذایی در طب سنتی بسیار اهمیت دارد.

در راه‌کارهای ارائه شده توسط اساتید طب سنتی برای حفظ تعادل مزاج در پاییز و  پیشگیری از غلبه سودا بر بدن نکات بسیاری در رژیم غذایی جای داده شده است که از جمله آن‌ها می‌توان موارد زیر را بیان کرد.
1.مصرف غذاهایی با طبع گرم و تر مثل غذاهای سوپی و آبدار، آبگوشت، گوشت گوسفندی و بلدرچین، حبوبات، تخم مرغ، شیره انگور و خرما، عسل طبیعی، میوه‌های رسیده، شیرین و…

2.پرهیز از غذاهایی با طبع سرد و خشک مثل ترشیجات، لبنیات، غذاهای سرخ شده و آماده، عدس، میوه های ترش، بادمجان، گوجه فرنگی، خیار ، قارچ و…
3.جویدن گه‌گاه کندر به دلیل بالا بردن گرمی مغز و پیشگیری از زکام
4.مصرف چای طبیعی و گیاهی گرم مثل چای مبارک عطارخونه، اسطوخدوس، بابونه و آویشن
5.مصرف ارده و شیره در وعده صبحانه

دیگر تدابیر طب سنتی برای پاییزحجامت پاییزه

از تدابیر دیگر طب سنتی در پاییز انجام حجامت است. طب سنتی حجامت را در دو مقطع زمانی بسیار مفید می‌داند. یکی در اوایل بهار و دیگری اوایل پاییز است؛ چراکه در این ایام هوا نه خیلی سرد و نه خیلی گرم است. البته از آنجا که حجامت تا حدی موجب غلبه خشکی بر بدن خواهد شد در پاییر فقط به افراد دموی مزاج توصیه می‌شود .

همچنین انجام حجامت در پاییز می‌تواند برای افرادی که غلظت و چربی خون بالا دارند و در سر و بدن خود احساس سنگینی می‌کنند، مفید باشد.

بادکش گرم از تدابیر پاییز

علاوه بر حجامت استفاده از بادکش گرم نیز به عنوان نوعی حجامت خشک به خصوص در ناحیه کمر و ریه‌ها تاکید شده است.

استفاده از روغن‌های گرم

راه‌کار دیگری که طب سنتی برای تعدیل مزاج در پاییز به کار می‌گیرد، روغن مالی با روغن‌های گرم بعد از حمام است. روغن بنفشه، روغن گل سرخ، روغن زیتون و روغن بادام شیرین جزو روغن‌های شیرین و مناسب فصل پاییز هستند. این روغن‌ها با طبع می‌توانند در حفظ گرمی و رطوبت پوست و نیز برطرف کردن خارش و اگزما موثر باشند.

درمان یبوست در فصل پاییز

علاوه بر روغن مالی استفاده از ملین‌های گرمی چون روغن زیتون و انجیر خشک نیز در درمان یبوست در فصل پاییز موثر است. به گفته کارشناسان طب سنتی استفاده از بوهای خوش با رایحه‌های گرم مانند گل نرگس، گلاب و عنبر نیز موجب گرمی طبع و بالا بردن خلق در فصل پاییز می‌شوند.

ورزش در پاییز

اما در نهایت ورزش در پاییز به عنوان عمومی‌ترین راه پیشگیری و درمان در بیماری‌ها مورد تاکید طب سنتی است. تحرک جسم و ورزش به طور مداوم و متعادل در بروز سلامت و رفع حالات بیمارگونه ناشی از غلبه سردی و خشکی پاییز بسیار مفید و حائز اهمیت است.

از چه کارهایی پرهیزکنیم؟

• هوای بادی، باد پنکه و کولر و مانند آنها، موجب سردی و خشکی بدن و به‌ویژه مفاصل می‌شود و پرهیز از آنها، به‌ویژه در پیران و مبتلایان به بیماری‌های مفصلی چون آرتروز و روماتیسم، لازم است.

• در پزشکی پارسی، نزدیکی جنسی در ردیف ورزش‌های سخت شمرده‌شده چون طی آن، هم جسم آدمی در حرکت شدید است و هم روان و نفس او، که موجب ضعف قوا و بدن می‌شود. از سوی دیگر، در سیر رابطه جنسی، ماده منی دفع‌می‌شود که مجموعه این شرایط، موجب سردتر و خشک‌تر شدن بدن می‌شود. به‌همین‌خاطر در پزشکی پارسی، شاهد توصیه‌هایی به کاهش روابط جنسی در فصل پاییز هستیم.

• نوشیدن آب سرد و حمام‌کردن با آن، موجب سردترشدن بدن، کاهش حرارت غریزی و آسیب‌دیدن ریه‌ها می‌شود و همچنین با بستن منافذ پوستی، موجب کاهش تحلیل مواد زاید می‌گردد. پس روشن است که باید از این کار هم دوری‌کرد.

• دوری‌جستن از سرمای بامداد و شبانگاه و گرمای میانه روز، برای تندرستی پاییزی بسیارمهم است. برهمین‌پایه توصیه‌شده افراد از خوابیدن در مکان‌های سرد و روی زمین‌های سرد و مرطوب، جداً پرهیزکنند. همچنین بهتر است در زمان خواب، سر را با کلاه یا روسری نازکی بپوشانیم و تا جای ممکن، خود را از سرماخوردگی‌ها و نزله‌ها درامان‌بداریم. این توصیه، به‌ویژه برای کودکان و کسانی که زیاد سرمامی‌خورند، مهم‌تر است.

• توصیه به پرهیز از خوابیدن با معده پر و همچنین پرهیز از خواب روز، مخصوص پاییز نیست ولی در این فصل، اهمیت بیشتری می‌یابد که به‌خاطر شرایط مزاجی این فصل است. در پاییز باید از زیادخوابیدن و زیادبیداری‌کشیدن نیز دوری‌جست.

• باتوجه به سردی و خشکی مزاج پاییز، باید از حالات روحی و روانی چون خشم و اضطراب و استرس و اندوه نیز دوری‌نمود و درحداعتدال، موجبات شادی و سرور و دل‌شادی خود را فراهم‌آورد. شادی و امید و دل‌خوشی، طبیعت گرم‌وتر دارند و به تعدیل عوارض پاییزی، رشدونمو بهتر و دفع بیماری‌ها کمک‌می‌کنند.

• در فصل پاییز، از قی‌کردن نیز باید پرهیزکرد؛ زیرا قی، موجب تحریک مواد می‌شود ولی به‌خاطر غلظت مواد و غلبه سودا، طبیعت نمی‌تواند آنها را دفع‌نماید که موجب هیجان و فساد آن مواد و فاسدشدن اخلاط نیکوی بدن و درنهایت ایجاد تب می‌شود.

• در فصول سرد سال، باید از فصد و حجامت و هرکاری که خون را کم‌کند، دوری‌جست؛ چراکه در این فصول، خون‌سازی به‌خودی‌خود کاهش‌می‌یابد و اگر روش‌های خون‌گیری بدون ضرورت واقعی انجام‌شوند، موجب آسیب‌های سختی خواهندشد.

و همچنین توصیه به انجام موارد زیر:

•  بوئیدن عطرها و گل‌های خوش‌بوی ملایم و مناسب مزاج

•   حمام یک‌روز درمیان با آب نیم‌گرم و چرب‌کردن بدن با روغن بادام یا بنفشه بادام

• ورزش معتدل،‌ با قدرتی بیشتر از تابستان

• پرهیز از غسل با آب‌سرد‌ و نشستن در آب‌سرد

 اگر توصیه‌های تندرستی پاییزی رعایت‌نشوند، ممکن است به چه بیماری‌های دچار شویم؟

• برخی تب‌ها

• اختلالات گوارشی

• دردهای مفصلی و سیاتیکی

• بزرگی طحال

• مشکلات ادراری

• بیماری‌های ریه چون سل، تنگی نفس و سرفه

• بیماری‌های روحی و روانی مانند افسردگی، اندوه، وسواس و جنون

• اگزما، خشکی پوست و شوره سر،

• ورم لوزه‌ها و آبله

• کم‌خونی

روغن‌ها را می‌شود در نواحی مختلفی مانند پیشانی برای غلبه بر بی‌خوابی و تنش‌های عصبی یا روی شکم به شکل دورانی و در جهت حرکت عقربه‌های ساعت ماساژ داد و یبوست‌های رایج در فصل پاییز را درمان کرد.