التهاب دهانه رحم یا سرویسیت

دهانه رحم یا سرویکس به قسمت انتهایی رحم که به داخل واژن باز می گردد، گفته می شود. سرویسیت، التهاب دهانه رحم یا عفونت دهانه رحم می باشد. این التهاب در درجه اول سلول های اندوسرویکس (قسمت داخلی دهانه رحم) را تحت تأثیر قرار می دهد اما می تواند بر سلول های اگزوسرویکس (قسمت خارجی دهانه رحم) نیز تأثیر بگذارد.

• دسته بندی: سلامت بانوان
• تاریخ انتشار: 1403/07/21
• زمان مطالعه: 7 دقیقه

التهاب دهانه رحم یا سرویسیت چیست؟

دهانه رحم یا سرویکس به قسمت انتهایی رحم که به داخل واژن باز می گردد، گفته می شود. سرویسیت، التهاب دهانه رحم یا عفونت دهانه رحم می باشد. این التهاب در درجه اول سلول های اندوسرویکس (قسمت داخلی دهانه رحم) را تحت تأثیر قرار می دهد اما می تواند بر سلول های اگزوسرویکس (قسمت خارجی دهانه رحم) نیز تأثیر بگذارد. سرویسیت ممکن است دارای علت عفونی یا غیر عفونی بوده و حاد یا مزمن باشد.

اغلب علت عفونت دهانه رحم، ابتلا زنان به انواع عفونت به عنوان مثال کلامیدیا و سوزاک ایجاد می گردد، گرچه در اغلب موارد، عفونت خاصی قابل تشخیص نیست و سرویسیت مزمن معمولاً منبع غیر عفونی دارد.

التهاب دهانه رحم عارضه ای بسیار شایع است که ممکن است در اثر عوامل مختلفی از جمله عفونت، تحریکات شیمیایی یا جسمی و آلرژی ایجاد شود. بافت تحریک شده یا عفونی ممکن است قرمز، متورم، مخاطی و چرکی شود. همچنین ممکن است هنگام لمس، خونریزی کرده و باعث خونریزی واژن شود. گاهی سرویسیت می تواند منجر به زخم دهانه رحم نیز شود. 

تشخیص علت سرویسیت مهم است. اگر التهاب دهانه رحم در اثر عفونت ایجاد شده باشد، می تواند از قسمت خارجی دهانه رحم تا لوله های رحمی (فالوپ) و داخل لگن و حفره شکمی گسترش یابد و باعث عفونت خطرناک شود. این مساله ممکن است باعث ایجاد مشکل در قدرت باروری فرد شده یا در صورت بارداری، می تواند برای جنین مشکل ساز شود.

علت عفونت دهانه رحم:

میزان شیوع سرویسیت در جمعیت های مختلف متفاوت است. در کلینیک های مربوط به بیماری های جنسی و مقاربتی، ممکن است 30 تا 45 درصد بیماران مبتلا به سرویسیت باشند. فعالیت جنسی عامل خطر اصلی التهاب دهانه رحم است، زیرا می تواند باعث ایجاد انواع عفونت ها شود. سرویسیت می تواند در اثر عوامل عفونی یا غیر عفونی ایجاد شود. 

• علل عفونی: کلامیدیا تراکوماتیس و نایسریا گنوره‎آ رایج ترین ارگانیسم های شناخته شده در علت عفونت دهانه رحم هستند. سرویسیت در اثر باکتری کلامیدیا بیشتر از سرویسیت در اثر باکتری گونوره‎آ اتفاق می افتد، و هر دو در درجه اول بر سلول های اندوسرویکس تأثیر می گذارند. ویروس هرپس سیمپلکس (تبخال تناسلی) و انگل تک سلولی تریکوموناس واژینالیس که در درجه اول بر سلول های اگزوسرویکس تأثیر می گذارند، از دیگر علل عفونت دهانه رحم می باشند. سل در بخش کمی از زنان مبتلا به آندومتریت سلی، دهانه رحم را درگیر می کند.

همچنین گزارشات نشان داده اند ابتلا به مایکوپلاسمای دستگاه تناسلی که در دهانه رحم تشخیص داده شده باشد، خطر ابتلا به سرویسیت را به طور قابل توجهی افزایش می دهد. واژینوز باکتریایی و استرپتوکوک های گروه A نیز به عنوان عوامل ایجاد کننده عفونت دهانه رحم و سرویسیت حاد شناخته می شوند. هنوز هیچ مدرکی که نشان دهد عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) باعث التهاب دهانه رحم می شود، وجود ندارد اما HPV می تواند باعث ایجاد سایر تغییرات در سلول های دهانه رحم شود (مثلاً سرطان دهانه رحم). با این حال، ارگانیسم های درگیر در سرویسیت ممکن است به طور غیر مستقیم در ایجاد سرطان دهانه رحم نقش داشته باشند.

• دلایل غیر عفونی: در صورت عدم وجود عامل عفونی، سرویسیت معمولاً در اثر محرک های مکانیکی یا شیمیایی ایجاد می شود. التهاب دهانه رحم در اثر عوامل مکانیکی می تواند ناشی از ضربه وارد شده با وسایل جراحی یا اشیاء خارجی مانند پساری، دیافراگم، تامپون، کاپ دهانه رحم یا کاندوم باشد. تحریک شیمیایی نیز می تواند در اثر قرار گرفتن در معرض وسایلی از جنس لاتکس، دوش واژینال، اسپرم‎کش ها یا کرم های ضد بارداری ایجاد شود.

محصولات تجاری ممکن است حاوی مواد تحریک کننده ای از قبیل بتادین-ید، سورفاکتانت ها، بی حس کننده های موضعی یا نشاسته ذرت باشند که می توانند سبب ایجاد التهاب گردند. پرتودرمانی و بیماری های التهابی سیستمیک مانند سندرم بهجت یا لیکن پلان نیز از دلایل غیر عفونی ناشایع التهاب دهانه رحم می باشند.

همچنین عدم تعادل هورمونی به صورتی که استروژن کم یا پروژسترون زیاد باشد، ممکن است در حفظ بافت سالم دهانه رحم اختلال ایجاد کند. واژینیت التهابی می تواند باعث التهاب دهانه رحم همراه با التهاب واژن شود. در این موارد، ترشحات چرکی هم در دهانه رحم و هم واژن وجود دارد.

چرا سرویسیت از اهمیت بالایی برخوردار است؟

جدا از علائمی مانند ترشحات واژن یا خونریزی واژن، التهاب دهانه رحم ناشی از عفونت دهانه رحم، از نظر بالینی دارای اهمیت بالایی می باشد زیرا عفونت می تواند گسترش یافته و باعث آندومتریت یا بیماری التهابی لگن (PID) شود. علائم PID شامل درد مزمن لگن، افزایش خطر بارداری خارج رحمی و ناباروری است.

همچنین عوامل بیماری زا می توانند به شرکای جنسی نیز منتقل شوند. علاوه بر این، به نظر می رسد سرویسیت با افزایش قابل توجهی از خطر ابتلا به HIV همراه باشد زیرا در صورت وجود سرویسیت، به علت ریزش سلول های دهانه رحم، احتمال انتقال این ویروس به فرد نیز افزایش می یابد؛ از این رو در صورت مثبت بودن تست HIV، درمان اهمیت ویژه ای دارد. این مساله همچنین ممکن است احتمال ابتلای شریک جنسی به بیماری را نیز افزایش دهد.

التهاب دهانه رحم در زنان باردار، به علت بالا بردن احتمال عفونت جنین، پرده های جنینی، رحم، مایع آمنیوتیک و جفت، ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی در بارداری و جنین از جمله وزن کم هنگام تولد و زایمان زودرس گردد.

انواع سرویسیت:

التهاب دهانه رحم دارای دو نوع می باشد که هر دو نوع ممکن است مسری و قابل انتقال باشند. این دو نوع عبارتند از:

• سرویسیت حاد: این التهاب معمولا در اثر ابتلا به یک عفونت باکتریایی یا ویروسی ایجاد می شود و هرکدام دارای علائم مخصوص به خود می باشند .

• سرویسیت مزمن: التهاب دهانه رحم مزمن، یک عفونت طولانی مدت است که شاید بدون علامت باشد.

چه عواملی خطر ابتلا به سرویسیت را افزایش می دهند؟

احتمال ابتلا به سرویسیت در افرادی که شرایط زیر را دارند بیشتر می باشد:

• اخیراً بدون داشتن کاندوم رابطه جنسی داشته اند؛ 

• اخیراً چند شریک جنسی داشته اند؛

• قبلاً التهاب دهانه رحم داشته اند؛ مطالعات نشان می دهند که سرویسیت در 8 تا 25 درصد از خانم هایی که قبلا به آن مبتلا شده اند، مجددا عود می کند. 

علائم التهاب دهانه رحم:

بسیاری از زنان مبتلا به سرویسیت، اغلب هیچ علائمی ندارند. علاوه بر این، زنان در دوران یائسگی می توانند علائمی شبیه به سرویسیت داشته باشند. این بیماری ممکن است تنها پس از یک معاینه معمولی یا انجام یک تست پاپ اسمیر تشخیص داده شود. در این صورت معاینه جسمی برای تشخیص سایر علائم نیز انجام می گیرد. علائم سرویسیت، اغلب غیر اختصاصی هستند و شامل موارد زیر می باشند: 

• درد در هنگام رابطه جنسی؛

• خونریزی واژن غیرطبیعی مانند خونریزی بعد از رابطه جنسی یا بین قاعدگی یا بعد از زایمان؛

• ترشحات واژن غیر طبیعی؛ ترشحات واژینال طبیعی اغلب به رنگ سفید است اما همه زنان مبتلا به سرویسیت، ترشحات واژن چرکی یا مخاطی (خاکستری یا زرد کمرنگ) دارند؛

• تحریک و سوزش واژینال؛ عفونت های واژن کاندیدایی (قارچی) ممکن است منجر به خارش شوند؛

• ادرار دشوار، دردناک یا مکرر؛ علائم ادراری عموماً ناشی از عفونت مجاری به طور همزمان است که تقریباً در 15 درصد از زنان مبتلا به عفونت دهانه رحم کلامیدیای رخ می دهد؛

• وجود زخم دهانه رحم؛

• درد در ناحیه شکم یا لگن و تب؛ که در صورت وجود عفونت دستگاه فوقانی (آندومتریت یا بیماری التهابی لگن) یا عفونت با ویروس تبخال تناسلی به وجود می آید.

زنانی که دارای علائم PID می باشند، باید برای سرویسیت نیز ارزیابی و درمان شوند. بیشتر زنان مبتلا به PID، دارای ترشح مخاطی دهانه رحم هستند. همچنین به دلیل وجود احتمال سرطان دهانه رحم در زنانی که دارای ضایعات زخم دهانه رحم هستند، باید پاپ اسمیر، کولپوسکوپی، بیوپسی دهانه رحم و در صورت لزوم مراجعه به انکولوژیست زنان انجام گردد.

انواع سرویسیت