حجامت چیست

حجامت یک روش درمانی باستانی است که از گذشته‌های دور تا به امروز، برخی از افراد برای کاهش درد و دفع سموم از بدنشان از آن استفاده می‌کنند. مکش ملایمی که در این روش ایجاد می‌شود باعث شل شدن و بلند شدن بافت‌های همبند پوست شده و به دنبال آن جریان خون و لنف به پوست و عضلات فرد افزایش پیدا می‌کند.

• دسته بندی: طب سنتی و اسلامی
• تاریخ انتشار: 1403/08/01
• زمان مطالعه: 13 دقیقه

حجامت چیست و چه فوایدی دارد؟

حجامت یک روش درمانی باستانی است که از گذشته‌های دور تا به امروز، برخی از افراد برای کاهش درد و دفع سموم از بدنشان از آن استفاده می‌کنند. مکش ملایمی که در این روش ایجاد می‌شود باعث شل شدن و بلند شدن بافت‌های همبند پوست شده و به دنبال آن جریان خون و لنف به پوست و عضلات فرد افزایش پیدا می‌کند. بدین ترتیب، استفاده از این روش فواید زیادی دارد که ما تصمیم داریم در این مطلب از مجله سلامت پلاس درباره آن‌ها، و همچنین انواع روش‌های حجامت و مجموعه نکات مراقبتی که فرد باید پیش و پس از انجام حجامت رعایت کند، صحبت کنیم.

حجامت درمانی چیست؟

کاپینگ تراپی (Cupping therapy)، بادکش یا حجامت مرطوب، یکی از قدیمی‌ترین و موثرترین روش‌های دفع سموم از بافت‌ها و اندام‌های بدن است. علاوه‌بر آن، این روش که قدمت آن به فرهنگ‌ مصر باستان، چین و خاورمیانه برمی‌گردد، برای بهبود جریان خون، تقویت عملکرد سیستم ایمنی و کاهش درد استفاده می‌شود.

در این روش، تراپیست کاپ‌ها یا فنجان‌های مخصوصی را روی پوست فرد قرار می‌دهد. مکش‌ ایجادشده در کاپ‌ها باعث می‌شود که بافت زیر آن کشیده و متورم شده و نهایتا جریان خون در ناحیه موردنظر افزایش یابد. افزایش جریان خون در زیر کاپ‌ها، ناخالصی‌ها و سموم را از بافت‌ها و اندام‌های مجاور به سمت سطح پوست می‌کشد تا از بین بروند. همچنین جریان انرژی در کل بدن را بهبود بخشیده و تنش عضلانی را کاهش می‌دهد.

علاوه‌بر آن، افزایش گردش خون می‌تواند باعث ترمیم سلولی شده و به تشکیل بافت‌های همبند و ایجاد رگ‌های خونی جدید در بافت پوست کمک کند. بعد از انجام کاپینگ‌تراپی، روی پوست فرد علامت‌های قرمزرنگ و دایره‌ای‌شکلی (که بواسطه قرارگیری کاپ‌ها روی پوست ایجاد شده‌اند) قابل‌مشاهده است. اگرچه این علائم در نگاه اول مانند کبودی به نظر می‌رسند، اما این کبودی‌ها نشانگر آسیب به فیبرهای عضلانی نیستند.  

این علامت‌ها در معدود مواردی می‌توانند منجر به عفونت پوستی شوند. از این رو، مراقبت‌های پس از حجامت، برای بهره‌مندی حداکثری از این روش درمانی بسیار اهمیت دارد. البته هر‌گونه تغییر رنگ معمولا در عرض یک یا نهایتا دو هفته کاملا محو می‌شود.

تراپیست کاپ‌ها را کجا قرار می‌دهد؟

اگر هدف فرد از انجام حجامت به خاطر اهداف زیبایی است، تراپیست کاپ‌ها را روی صورت قرار می‌دهد. اما به‌طور کلی، پشت و کمر، رایج‌ترین قسمت برای قرار دادن کاپ‌هاست. همچنین کاپ‌ها می‌توانند در نواحی زیر نیز قرار داده شوند:

• قفسه سینه
• شکم
• باسن
• پاها

انواع حجامت کدامند؟

در کاپینگ‌تراپی تراپیست لیوان‌ها، فنجان‌ها یا کاپ‌ها را برای چند دقیقه روی کمر، شکم، بازوها، پاها یا سایر قسمت‌های بدن فرد قرار می‌دهد. در طول حجامت ممکن است تراپیست یک ماده قابل اشتعال مانند الکل، گیاهان دارویی یا کاغذ را در فنجان قرار داده و آن را آتش بزند. سپس با خاموش شدن آتش، فنجان را به‌صورت وارونه روی پوست قرار می‌دهد. در نسخه مدرن‌تر، آن‌ها از پمپ لاستیکی به جای آتش برای ایجاد خلاء داخل فنجان استفاده می‌‌کنند. گاهی اوقات تراپیست‌ها از کاپ‌های سیلیکونی استفاده می‌کنند تا هنگام حرکت دادن آن‌ها روی پوست، اثری شبیه ماساژ داشته باشند. در هر صورت، روش‌های مختلفی برای انجام کاپینگ تراپی وجود دارد که در بخش زیر آن‌ها را بیان می‌کنیم:

• خشک (Dry): روش سنتی شامل شعله‌ور کردن یک توپ پنبه‌ای آغشته به الکل است. گرما اکسیژن را از فنجان به بیرون می‌فرستد تا باعث ایجاد خلاء شود. روش مدرن‌تر انجام این کار شامل استفاده از یک دستگاه مکنده یا ساکشن برای حذف هوا از کاپ‌هاست. نیروی خلا باعث می‌شود تا پوست فرد به داخل فنجان کشیده شود. با این روش، کاپ‌ها برای مدت زمان معینی، معمولا بین ۵ تا ۱۰ دقیقه در جای خود قرار می‌گیرند.
• روغنی یا رانینگ (Running): این روش مانند روش حجامت خشک است. اما قبل از شروع کار، متخصص از مقداری لوسیون یا روغن استفاده کرده و آن را روی پوست فرد می‌زند. بدین ترتیب هنگامی که کاپ‌ها روی پوست قرار می‌گیرند، می‌توانند آن‌ها را به آرامی در جهات مختلف روی ناحیه مورد نظر حرکت دهند. این روش می‌تواند از ۱۰ دقیقه تا یک ساعت یا حتی بیشتر طول بکشد.
• مرطوب یا خونریزی (Bleeding یا Wet): در این روش با گذاشتن کاپ‌ها در محل مورد نظر به مدت حدود ۳ دقیقه، مکش ملایمی ایجاد می‌شود. سپس تراپیست فنجان را برمی‌دارد و از یک چاقوی جراحی کوچک برای ایجاد برش‌های سطحی و ریز روی پوست استفاده می‌کند. سپس، ساکشن دوم را انجام می‌دهد تا مقدار کمی خون خارج شود. این کار اجازه می‌دهد تا سموم از طریق خون ساکشن‌شده (مکیده‌شده) در فنجان آزاد شود. پس از آن، تراپیست معمولا از پماد آنتی‌بیوتیک و بانداژ برای جلوگیری از عفونت استفاده می‌کند. در این روش، پوست فرد باید ظرف ۱۰ روز دوباره نرمال به‌نظر برسد. 
• فلاش (Flash cupping): این روش شامل استفاده مکرر و سریع از کاپ‌ها روی ناحیه مورد نظر با حداقل ماندگاری است. به عبارتی، در حجامت فلاش، فنجان‌ها به سرعت ساکشن شده و سپس آزاد می‌شوند. در نتیجه، این روش نیز احتقان موضعی را کاهش داده و گردش خون را در یک منطقه وسیع‌تر تحریک می‌کند. معمولا روش فلاش یک فرآیند ۵ تا ۱۰ دقیقه‌ای است.

لازم به ذکر است بسته به شرایط و نوع روش درمان، تراپیست ممکن است از چندین کاپ برای بهبود وضعیت فرد کمک بگیرد. به‌طور متوسط، او از سه تا پنج کاپ استفاده می‌کند، اما ممکن است تا هفت کاپ نیز ادامه پیدا کند. اما استفاده بیش از هفت فنجان در یک دوره تقریبا غیر معمول است.

فواید حجامت درمانی چیست؟

همانطور که پیش‌تر گفتیم، افراد اغلب از کاپینگ‌ تراپی برای تسکین شرایطی که باعث بروز درد می‌شود، استفاده می‌کنند. اما تقریبا اکثر متخصصان، کاپینگ تراپی را به‌عنوان یک درمان مکمل توصیه می‌کنند. به عبارت بهتر، توصیه می‌شود فرد به جای اینکه از کاپینگ‌ تراپی به‌عنوان یک روش درمانی مستقل استفاده کند، برای کسب بهترین نتیجه آن را همراه با طب غربی به کار بگیرد. بدین ترتیب، برخی از مهم‌ترین مزایای استفاده از حجامت را در بخش زیر بیان کرده‌ایم:

• سفتی عضلات را کاهش می‌دهد
• در افزایش دامنه حرکتی موثر است
• به کاهش التهاب کمک می‌کند
• در بهبود سندرم تونل کارپال موثر است
• سردرد و میگرن را کاهش می‌دهد
• جریان خون را بهبود می‌بخشد
• آسم، سرفه و تنگی نفس را تسکین می‌دهد
• متابولیسم موضعی بی‌هوازی (بدون اکسیژن) را بهبود می‌بخشد
• در کاهش علائم فشار خون بالا یا پرفشاری شریانی موثر است
• علائم آرتریت، از جمله آرتریت روماتوئید را کاهش می‌دهد
• کمر درد، گردن درد، زانو درد و شانه درد را تسکین می‌دهد
• اعصاب حسی پوست را تحریک کرده و ANS را بهبود می‌بخشد
• به جوان‌سازی اندام‌های بدن کمک می‌کند
• جریان خون و تخلیه لنفاوی را تحریک می‌کند
• روند بهبودی را تسهیل کرده و سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند
• به افزایش جریان خون در نواحی دردناک عضلات کمک می‌کند
• آسایش و آرامش کل بدن را افزایش می‌دهد
• به افزایش ترشح مایع سینوویال کمک می‌کند
• آستانه تحمل درد را افزایش می‌دهد
• سموم را از بدن فرد خارج می‌کند
• سیستم عصبی محیطی را تحریک ‌می‌کند
• کلسترول و لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) را کاهش می‌دهد
• در افزایش پریستالسیس و ترشح مایعات گوارشی، هضم و دفع بهتر موثر است
• در پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی مانند تصلب شرایین موثر است
• در بهبود عملکرد گلبول‌های قرمز (RBC) و گلبول‌های سفید خون (WBC) تاثیرگذار است
• در کاهش علائم اختلالات گوارشی (GI) مانند بیماری روده تحریک‌پذیر (IBD) موثر است
• به بهبود عملکرد غدد چربی و عرق و همچنین بهبود مقاومت و متابولیسم در پوست کمک می‌کند

بنابراین حجامت می‌تواند به کاهش علائم بسیاری از اختلالات رایج استخوان‌ها و ماهیچه‌ها کمک کند. همچنین از آنجا که این روش درمانی ایمن و غیرتهاجمی است، می‌تواند برای آرامش، تندرستی و ماساژ عمیق بافت‌ها استفاده شود.

آیا حجامت سموم را از بین می‌برد؟

با توجه به تحقیقات گوناگون، حجامت می‌تواند با تحریک پاسخ ایمنی به صورت موضعی و سیستمیک، سموم را از بدن دفع کند. همچنین ممکن است اسید اوریک (یک محصول زائد طبیعی از هضم برخی غذاها) را از بین ببرد. همان‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور که می‌دانید تجمع اسید اوریک می‌تواند منجر به سطوح بالای اسیدیته در خون و ادرار شود.

حجامت همچنین می‌تواند تاثیر مثبتی بر سیستم لنفاوی که تا حدی مسئول دفع مواد زائد از بدن است، داشته باشد. به عبارتی، هنگامی که جریان لنف قطع می‌شود، این امر می‌تواند باعث تجمع مایع شده و از دفع صحیح سموم توسط بدن جلوگیری کند. در این شرایط، ماساژ تخلیه لنفاوی (با استفاده از کاپینگ‌تراپی) یکی از راه‌حل‌های این مشکل است. این روش همچنین می‌تواند به افزایش جریان لنف و جلوگیری از تجمع مایع کمک کند.

آیا حجامت درد دارد؟

همانطور که پیش‌تر گفتیم، نیروی مکش ناشی از حجامت، رگ‌های خونی کوچکی به نام مویرگ‌ها را در زیر پوست فرد منبسط کرده و سپس می‌شکند. آنگاه نواحی کاپ‌شده با جریان خون سالم‌تری پر شده که باعث تحریک بهبودی در سطح سلولی می‌شود. 

اگرچه ممکن است در طول فرایند حجامت، فرد مقداری سفتی پوست را تجربه کند، اما در حقیقت این روش‌ نباید باعث احساس درد شدید در افراد شود. البته پس از انجام کاپینگ‌تراپی، معمولا فرد کبودی را روی پوست خود مشاهده می‌کند که تنها این زمان ممکن است مقداری احساس درد نیز داشته باشد. اما همانطور که اشاره کردیم، در کل فرد نباید ناراحتی شدیدی را تجربه کند.

خطرات یا عوارض انجام حجامت چیست؟

می‌توان گفت حجامت یک درمان نسبتا کم خطر است. با این حال، ممکن است فرد علائم زیر را تجربه کند:

• مشاهده هماتوم یا کبودی روی پوست
• سوزش به‌خاطر کاپ‌های داغ‌شده
• سردرد یا سرگیجه
• تنش یا درد عضلانی
• عفونت‌های پوستی
• حالت تهوع
• خستگی
• خارش
• جای زخم
• تاول

لازم به ذکر است که در موارد نادر، ممکن است افراد دچار سنکوپ وازوواگال (غش کردن پس از افت فشار خون و ضربان قلب) شوند. البته این مورد بیشتر پس از انجام روش مرطوب در افرادی که با سوزن از حال می‌روند، مشاهده می‌شود. همچنین ممکن است فرد در طول درمان، احساس سبکی سر یا سرگیجه داشته باشد، اما به ندرت ممکن است دچار تعریق یا حالت تهوع شود. از این رو، اگر فرد هر یک از این مشکلات را قبلا تجربه کرده باشد، باید آن‌ها را با پزشک خود در میان بگذارد.

حجامت برای چه کسانی ضرر دارد؟

اگرچه حجامت عوارض کمی دارد، اما برای همه افراد مناسب نیست. برای مثال، از آنجایی‌که محققان در مورد اثرات حجامت بر بارداری اطلاعات کمی در دست دارند، اگر فرد باردار است، نباید کاپینگ تراپی را انجام دهد. همچنین اگر فرد از داروهای رقیق‌کننده خون استفاده می‌کند، نباید برای انجام این روش اقدام کند.

از این رو، کاپینگ‌تراپی برای همه توصیه نمی‌شود و فرد می‌بایست قبل از انجام آن یا هر روش درمان جایگزین دیگری با پزشک خود صحبت کند. اما به‌طور کلی بدانید که اگر فرد دارای یکی از شرایط زیر باشد، باید از انجام حجامت خودداری کند:

• کم خونی
• اختلالات خونریزی مانند هموفیلی
• مشکلات لخته شدن خون، مانند ترومبوز ورید عمقی (DVT)
• ضربان‌ساز مصنوعی قلب
• سابقه سکته مغزی
• بیماری‌های قلبی و عروقی
• بیماری‌های پوستی، از جمله اگزما و پسوریازیس
• زخم تازه روی پوست
• اختلال در اندام داخلی
• تشنج یا صرع
• آفتاب سوختگی
• نازک شدن پوست
• التهاب یا ضایعات پوستی

نکات مهم قبل از حجامت کدامند؟

پیش از انجام کاپینگ تراپی بهتر است فرد موارد زیر را در نظر بگیرد:

• هیدراته ماندن: آب برای سلامتی، به‌ویژه برای سیستم لنفاوی ضروری است. سیستم لنفاوی ضایعات سلولی را از بدن فرد پاک کرده و برای این کار به مقدار زیادی آب نیاز دارد.
• ناشتا بودن: برای بهترین نتیجه، بهتر است ۲ تا ۳ ساعت قبل از جلسه کاپینگ‌تراپی ناشتا باشید یا اینکه فقط غذاهای سبک بخورید.
• عدم اصلاح بدن: اگر تصمیم به اصلاح کردن دارید، بهتر است حداقل ۴ ساعت قبل از جلسه این کار را انجام دهید. زیرا اصلاح و لایه‌برداری می‌تواند پوست را تحریک کرده و خونریزی را آسان کند.

مراقبت‌های بعد از حجامت کدامند؟

واکنش بدن هر فردی به حجامت متفاوت است، حتی زمانی که دستورالعمل‌های مراقبتی بعد از آن را رعایت می‌کند. خوشبختانه تغییر رنگ ناشی از حجامت در برخی مواقع پس از چند ساعت و نهایتا تا دو هفته به‌طور کامل محو می‌شود. اما برای ناپدید شدن علائم دایره‌ای سرخ‌رنگ و بهبود سریع‌تر شرایط، بهتر است فرد نکات مراقبتی زیر را رعایت کند:

علاوه‌بر توصیه‌های بالا، فرد باید به مدت ۴ تا ۶ ساعت پس از کاپینگ‌تراپی از موارد زیر دوری کرده و آن‌ها را انجام ندهد:

• کافئین، الکل، غذاها و نوشیدنی‌های شیرین، لبنیات و گوشت‌های فرآوری‌شده مصرف نکند.
• از دوش آب داغ، سونا و جکوزی استفاده نکند.
• ورزش شدید یا هر گونه فعالیت شدیدی را انجام ندهد.
• در معرض هوای سرد و وزش باد شدید قرار نگیرد.
• ناحیه مورد نظر را اصلاح نکند.

حجامت و فواید آن برای سلامتی

سال‌های زیادی است که مردم برای تسکین انواع درد، از بین بردن سموم و برخی علائم آزاردهنده‌ای که تجربه می‌کنند، روش کاپینگ‌تراپی را به کار می‌گیرند. در حالی‌که تحقیقات زیادی در زمینه موفقیت این روش انجام نشده، اما این‌طور به‌نظر می‌رسد که حجامت برای بیشتر افراد کارساز بوده و خطرات خاصی برایشان به‌وجود نمی‌آورد. با این حال، توصیه می‌کنیم همیشه قبل از انجام حجامت یا هر روش درمانی دیگری، با پزشکی که از سابقه درمانی و وضعیت سلامت بدن شما آگاه است، مشورت کنید. از این رو، دقت داشته باشید برای اینکه کاپینگ‌تراپی به‌طور موثر و ایمن انجام شده و برایتان نتیجه‌بخش باشد، حتما آن را به افراد باتجربه و کاربلد مانند متخصص طب سوزنی، پزشک یا فیزیوتراپیست بسپارید.

حجامت و فواید آن